Według DSM-V wyróżnia się tzw. diadę zaburzeń autystycznych. Zalicza się do niej deficyty związane z interakcjami społecznymi oraz komunikacją (werbalną i niewerbalną), a także występowanie sztywnych wzorców zachowania, aktywności i zainteresowań.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się. Zawiera olej z ryb i olej z wiesiołka...
Polecany przy zaburzeniach funkcji poznawczych, demencji starczej, trudnościach w zapamiętywaniu, po...
Preparat zalecany w celu uzupełnienia codziennej diety w kwas alfa-liponowy.
Wspiera funkcjonowanie układu nerwowego, pomaga w redukcji zmęczenia, skraca czas potrzebny na zaśni...
Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie kości, mięśni i układu nerwowego. Uzupełnia niedobór witamin D₁...
Co ciekawe, u dorosłych nie zawsze występują „klasyczne” objawy widoczne u dzieci, zwłaszcza jeśli nie zostali zdiagnozowani w dzieciństwie. Symptomy mogą być maskowane czy o łagodniejszym natężeniu.
Objawy społeczne
Trudności społeczne obejmują problemy z komunikacją i zrozumieniem, co czasami utrudnia zwykły proces wymiany w rozmowie społecznej. Dorosłym z autyzmem często trudno jest widzieć rzeczy z innego punktu widzenia i interpretować komunikaty niewerbalne. Przykładowo osoby z ASD:
- Mają trudności w inicjowaniu oraz podtrzymywaniu interakcji.
- Nie nawiązują czy nie utrzymują kontaktu wzrokowego.
- Unikają kontaktu z innymi ludźmi i preferują spędzać czas w samotności.
- Nie posiadają umiejętności tworzenia oraz podtrzymywania bliskich więzi, przy chęci ich budowania.
- Mierzą się z występowaniem lęków społecznych.
- Mają trudności z wyrażaniem czy panowaniem nad własnymi emocjami.
- Nie komunikują własnych potrzeb.
- Nie rozumieją panujących reguł społecznych.
- Przejawiają skłonność do prowadzenia monologów na wąski, interesujący je temat.
- Mają trudności z odczytywaniem cudzych emocji.
- Posiadają trudności w tworzeniu wspólnego pola uwagi.
- Nie dostrzegają błędów w komunikacji oraz nie posiadają umiejętności i chęci ich naprawy.
- Biorą słowa czy wyrażenia dosłownie i nie dostrzegają ich ukrytego znaczenia. Nie rozumieją żartów, ironii czy sarkazmu, a także metafor.
- Posiadają deficyty w odczytywaniu komunikatów niewerbalnych:
- Ich ekspresja mimiczna czy ciała jest słabo rozwinięta.
- Posiadają ubogą gestykulację albo nie gestykulują wcale.
- Mają słabo rozwinięte umiejętności odczytywania mimiki, gestów czy tonu głosu innej osoby.
Sztywność zachowania, aktywności i zainteresowań
To kryterium obejmuje wykonywanie powtarzających się, ograniczonych aktywności, tworzenie rytualnych wzorców zachowań oraz posiadanie intensywnych zainteresowań na wąski temat. Często sztywność zachowania, aktywności i zainteresowań jest odpowiedzią na nadmierną stymulację i oznaką problemów z przetwarzaniem sensorycznym. U osób na spektrum autyzmu występuje m.in.:
Należy również przeprowadzić badania, by wykluczyć inne zaburzenia oraz choroby (zarówno fizyczne, jak i psychiczne). Po ustaleniu, że objawy autyzmu pojawiały się już w dzieciństwie, pacjenta należy skierować do psychologa oraz psychiatry na dalsze konsultacje.
Trzeba pamiętać, że diagnoza nie definiuje człowieka. Nie ma ona na celu doklejenia łatki, a pomoc w dalszym funkcjonowaniu. Postawiona diagnoza pozwoli odpowiedzieć na pytanie, dlaczego dana jednostka zachowuje się w konkretny sposób. Istotna jest rola psychoedukacji osób z otoczenia pacjenta, dzięki czemu może on uzyskać od nich więcej zrozumienia oraz wsparcia. Diagnoza pozwoli również na rozpoczęcie terapii.
Autyzm u dorosłych – dalsze postępowanie
Diagnoza jest pierwszym krokiem do lepszego zrozumienia siebie. Trzeba zaznaczyć, że zaburzenia ze spektrum autyzmu nie podlegają leczeniu, jednak warto podjąć się terapii.
Działanie powinno być dostosowane do zapotrzebowania danej osoby. Może przyjąć formę m.in. treningu umiejętności społecznych. Dla osób znajdujących się na spektrum autyzmu polecana jest terapia poznawczo-behawioralna.
Można również samodzielnie wprowadzić kilka zmian do swojego życia. Przede wszystkim dobrze jest rozważyć ujawnienie diagnozy swoim bliskim. Rozmowa o stanie zdrowia może być trudna, a społeczne piętno związane z ASD zniechęcać do otworzenia się. Chęć ujawnienia diagnozy jest zależna od poziomu komfortu jednostki, jednak warto pamiętać, że niejednokrotnie wpływa na poprawę niektórych relacji. Poinformowanie bliskich przyjaciół i rodziny o występowaniu zaburzenia może pomóc im zrozumieć np. dlaczego u jednostki występują trudności z interpretacją sarkastycznych komentarzy albo pojawia się niepokój przy obecności niektórych dźwięków, które wszystkim innym wydają się niedokuczliwe.
Warto zwracać uwagę, w jakich sytuacjach doświadcza się przeciążenia sensorycznego. Dobrze skupić się na zminimalizowaniu docierających bodźców. Pomoże to w koncentracji i skupianiu uwagi na danym zadaniu, a także uniknięciu przestymulowania.
W interakcjach społecznych pomoże szukanie wspólnej płaszczyzny z rozmówcą. Przykładowo posiadanie z drugą osobą podobnego hobby może prowadzić do bardziej zrelaksowanych i przyjemnych interakcji, ponieważ łatwiej znaleźć temat do rozmowy oraz można wspólnie zaplanować spędzanie wolnego czasu.
Podczas trenowania umiejętności społecznych może być pomocne dołączenie do grupy wsparcia dla dorosłych z autyzmem. Warto poszukać spotkań na żywo czy online. Takie spotkania są świetnym sposobem na poznanie ludzi, którzy mają podobne doświadczenia życiowe. Można w nich spotkać przyjaciół na całe życie, a także rozszerzyć swoją sieć wsparcia społecznego.
W przypadku odczuwania objawów lękowych pomocne jest ćwiczenie technik relaksacyjnych np. głębokiego oddychania, relaksacji progresywnej Jacobsona czy wizualizacji. Włączenie tych praktyk do codziennej rutyny niesie wiele korzyści fizycznych oraz psychicznych.
Dobrze dbać o odpowiednie wysypianie się. Brak snu lub słaba jego jakość mogą wpłynąć na nastrój, powodując poczucie niepokoju, wzmagając poirytowanie czy obniżać ogólny dobrostan. Niestety bezsenność jest częstym problemem dorosłych z ASD. Niektóre kroki, które mogą pomóc, obejmują konsekwentną, relaksującą rutynę wykonywaną każdego wieczoru przed snem. Warto również rozważyć, czy problemy środowiskowe, takie jak temperatura w sypialni lub tekstura pościeli, nie powodują występowania dyskomfortu.
Gdy pamiętanie o spotkaniach i innych obowiązkach jest wyzwaniem, dobrze używać terminarza lub aplikacji organizacyjnej na telefonie komórkowym. Zapisywanie swoich planów i możliwość łatwego dostępu do harmonogramu może pomóc w organizacji codziennych zadań.
W przypadku zaobserwowania u siebie cech ze spektrum autyzmu warto umówić się na konsultację ze specjalistą, który przeprowadzi odpowiednie czynności mogące potwierdzić albo obalić hipotezę o występowaniu zaburzenia.