Borderline: co to takiego? Jak rozpoznać osobowość borderline?
Termin borderline z angielskiego oznacza „osobowość z pogranicza”. Wprowadzony został przez Robert’a Knight’a w połowie XX wieku dla określenia osób, których funkcjonowanie plasowało się pomiędzy zaburzeniami psychotycznymi (schizofrenicznymi) a zaburzeniami nerwicowymi. Zaburzenie osobowości diagnozuje się wtedy, kiedy dana osoba przejawia cechy niepodatne na zmianę, które utrudniają prawidłowe funkcjonowanie w wielu rolach społecznych oraz zawodowych.
Osoba, która charakteryzuje się typem osobowości borderline, często prezentują wysoką wrażliwość emocjonalną, znaczne pobudzenie, które trudno jej kontrolować i regulować w sposób konstruktywny. Osoba doświadcza okresów smutku, przygnębienia, lęku, często spostrzega swoją osobę jako okropną, beznadzieją i pustą. Z drugiej strony bardzo mocno poszukuje bliskości i szybko angażuje się w relacje, w których funkcjonuje od nadmiernej zależności do odrzucenia i manifestowania swojej niezależności, nawet przez działania autodestrukcyjne (np. samookaleczenia).
Osoby z tym typem osobowości często zmieniają pracę lub pracują poniżej swoich kompetencji. Jednak część ludzi z diagnozą borderline dobrze funkcjonuje w określonych ramach zawodowych, spełnia swoje obowiązki, mocno angażuje się w pracę.
Borderline: objawy, testy, diagnoza
W Polsce do rozpoznania osobowości typu borderline stosuje się Międzynarodową Klasyfikację Chorób i Zaburzeń ICD-10, w której zaburzenie osobowości z pogranicza jest podtypem osobowości chwiejnej emocjonalnie, która może występować w dwóch typach – impulsywnym oraz granicznym.
Dodatkowo muszą być zaobserwowane dwa spośród poniższych objawów:
- zaburzenia w obrębie i niepewności co do obrazu „ja” oraz celów i wewnętrznych preferencji,
- dążenie do bycia w bardzo bliskich intensywnych relacjach i niestabilnych związkach, które często prowadzą do kryzysów emocjonalnych,
- nadmierne wysiłki w celu uniknięcia porzucenia,
- groźby i działania o charakterze autoagresywnym,
- chroniczne uczucie pustki.
Diagnoza osobowości borderline jest oparta o wywiad psychiatryczny lub psychologiczny, obserwację pacjenta na konsultacji. Do zdiagnozowania osobowości używa się również testów psychologicznych np. MMPI-2.
Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości (MMPI-2) to narzędzie umożliwiające kompleksową i wszechstronną ocenę funkcjonowania. Służy do oceny sposobu postrzegania rzeczywistości przez badaną osobę oraz jej sposobu zachowania w różnych sytuacjach. Wyniki testu są interpretowane podczas konsultacji z psychologiem-diagnostą, sporządzana jest opinia psychologiczna omawiająca otrzymane wyniki.
Wspiera funkcjonowanie układu nerwowego, pomaga w redukcji zmęczenia, skraca czas potrzebny na zaśnięcie. Zawiera magnez, L-tryptofan, melatoninę, niacynę (wit. B3), ryboflawi...
Borderline personality disorder, czyli osobowość borderline
Obecnie nie znamy jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, co powoduje występowanie osobowości borderline. Na takie ukształtowanie się osobowości mogą mieć wpływ geny, struktura i funkcjonowanie mózgu (w tym neuroprzekaźników), doświadczanie w dzieciństwie traumatycznych wydarzeń (np. bycie ofiarą nadużyć seksualnych), a także styl wychowawczy prezentowany przez rodziców (np. zaniedbywanie emocjonalne), zdezorganizowane więzi w rodzinie. Naukowcy obecnie podtrzymują hipotezę, że powstawanie zaburzenia osobowości borderline może wyjaśniać model: podatność-stres (czynniki genetyczne, biologiczne ukształtowanie struktur w mózgu i wystąpienie sytuacji traumatycznych, stresowych w środowisku dziecka).
Cechy osobowości z pogranicza można zaobserwować już od wczesnej adolescencji, a nawet w okresie dzieciństwa. Niestety, aż ok. 10% osób z tym zaburzeniem umiera w wyniku próby samobójczej. Wiele osób podejmuje działania autodestrukcyjne, takie jak samookaleczanie, nadużywanie alkoholu i leków, ryzykowne zachowania seksualne, w celu regulowania nadmiernego napięcia i trudności z poradzeniem sobie z doświadczanymi emocjami oraz myślami. Zachowania i groźby samobójcze mogą się powtarzać w ciągu życia osoby z osobowością z pogranicza.
Innym charakterystycznym objawem w życiu osób z pogranicza są niestabilne i intensywne związki interpersonalne – charakteryzują się idealizowaniem partnera lub partnerki i okresowymi stanami ich umniejszania, dewaluowania. Występują też wyraźne wahania nastroju, które są mocno uzależnione od codziennych wydarzeń, wahają się od euforii do rozpaczy, co powoduje rozchwianie i trudność w codziennym funkcjonowaniu.
U niektórych osób ze zdiagnozowanym zaburzeniem z pogranicza mogą pojawić się pod wpływem stresu myśli paranoidalne, częste wybuchy gniewu i irytacji, znaczna lękliwość lub poczucie przytoczenia i rozpaczy.
Zachowania osób z osobowością pogranicza. Jak je zrozumieć?
Osoby z osobowością z pogranicza niezwykle cierpią, ponieważ ich sposób funkcjonowania utrudnia im utrzymanie satysfakcjonującej pracy, bliskich i stałych relacji, a także stabilnego obrazu własnej osoby. Ich zachowanie to ciągła huśtawka, od momentów nadmiernej bliskości po groźby odebrania sobie życia. Dla osób bliskich funkcjonowanie z krewnym z borderline też jest znacznym wyzwaniem, ponieważ niestabilność i chwiejność emocjonalna powoduje, że nie ma przewidywalności w relacji, spokoju i poczucia bezpieczeństwa.
Osoby zmagające się z zaburzeniem osobowości borderline cierpią na wiele poważnych i złożonych problemów. Ich zachowanie jest nieprzewidywalne, co często powoduje odsunięcie się bliskich osób i wyczerpanie współczucia i zrozumienia rodziny i przyjaciół.
Obecnie osoby z zaburzeniem osobowości borderline mogą szukać wsparcia i pomocy u psychiatrów, psychologów i psychoterapeutów. Farmakoterapia może pomóc wyciszyć objawy lękowe, depresyjne lub psychotyczne. Jednak dopiero w połączeniu z długotrwałą psychoterapią będzie rzeczywistym wsparciem.
Obecnie leczeniem zaburzenia osobowości borderline zajmuje się terapia schematów, terapia poznawczo-behawioralna do leczenia osobowości z pogranicza opracowana przez Marsha’e M. Linehan, psychoterapia integracyjna, systemowa. W leczeniu tego zaburzenia ważna jest bezpieczna relacja terapeutyczna, wytrwałość i współpraca specjalistów oraz zapewnienie bezpieczeństwa osobie doświadczającej objawów związanych z zaburzeniem z pogranicza.
Źródła:
- Arntz A., van Genderen H., Terapia schematów w zaburzeniu osobowości typu borderline. GWP, Sopot, 2020
- Linehan M.M., Zaburzenie osobowości z pogranicza. Terapia poznawczo-behawioralna. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 2010
- Popiel A., Zaburzenie osobowości z pogranicza – wyzwanie terapeutyczne, Akademia „Psychiatrii”, tom 8, nr 2, s. 64-78