Ile obecnie pracujemy? Jesteśmy w czołówce
Polacy są jednym z najbardziej zapracowanych narodów na świecie. Według danych statystycznych OECD, w 2021 r. – pod względem średniej rocznej liczby faktycznie przepracowanych godzin na pracownika – z wynikiem 1830 godzin, uplasowaliśmy się na 6. miejscu wśród wszystkich państw OECD i na 2. miejscu wśród państw europejskich. Dla porównania najmniej – bo tylko 1349 godzin – w 2021 r. przepracowali Niemcy1.
Jednocześnie, według badania „STADA Health Report” za 2022 r., przeprowadzonego wśród 30 tys. respondentów w 15 krajach Europy – zajmujemy pierwsze miejsce w Europie, pod względem liczby osób, które doświadczyły wypalenia zawodowego (aż 70% polskich respondentów odpowiedziało twierdząco na pytanie o to, czy kiedykolwiek czuli, że są bliscy tzw. burnoutu). Najmniej wypalonych zawodowo osób pracuje natomiast w Niemczech – czyli w kraju, w którym liczba przepracowanych rocznie godzin, jest najniższa2. Czy zależności te, nie dają do myślenia?
Polecany przy zaburzeniach funkcji poznawczych, demencji starczej, trudnościach w zapamiętywaniu, powikłaniach po przebytych udarach i urazach, a także w przypadku chorób neur...
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. W praktyce – według danych OECD za 2021 r. – statystyczny Polak, spędza w pracy 39,6 godz. tygodniowo, co jest najwyższym wynikiem wśród państw europejskich3.
O ile krócej mielibyśmy pracować? Jest projekt
Projekt ustawy4, który w wyniku poselskiej inicjatywy ustawodawczej trafił do Sejmu w dniu 22.09.2022 r. – zakłada stopniowe skrócenie normy tygodniowego czasu pracy z przeciętnie 40 do przeciętnie 35 godzin, przy zachowaniu dotychczasowej wysokości wynagrodzeń.
Nie narzuca się przy tym sposobu organizacji pracy po wprowadzeniu skróconych norm czasu pracy, pozostawiając pracodawcom, w powyższym zakresie, dużą swobodę w zakresie sporządzania rozkładów czasu pracy. Wejście w życie powyższego rozwiązania, wcale nie oznaczałoby więc, że w każdym przypadku tydzień pracy uległby skróceniu do 4 dni. Pracodawcy mogliby bowiem również np. pokusić się o wprowadzenie 5 dni pracujących w tygodniu, po 7 godzin każdy.
W ślad za skróceniem podstawowej normy tygodniowego czasu pracy – skróceniu miałby również ulec tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi – z aktualnie dopuszczalnych 48 godzin, do maksymalnie 43 godzin.
Projekt zakłada, że skrócenie tygodnia pracy, miałoby nastąpić stopniowo. W dwóch pierwszych latach obowiązywania ustawy przeciętna tygodniowa norma czasu pracy w pięciodniowym tygodniu pracy miałaby nie przekraczać 38 godzin. Dopiero w trzecim roku obowiązywania ustawy byłoby to docelowe 35 godzin.
I na koniec najważniejsza kwestia – zmniejszenie tygodniowego wymiaru czasu pracy nie mogłoby skutkować obniżeniem wysokości miesięcznego wynagrodzenia. Pracownicy zachowaliby wynagrodzenie nie niższe od dotychczas otrzymywanego, na straży czego stałaby Państwowa Inspekcja Pracy.
Aktualnie prace Sejmu nad projektem ustawy stanęły w miejscu, ponieważ wnioskodawcy zostali wezwani do uzupełnienia uzasadnienia projektu, poprzez przedstawienie przewidywanych skutków wprowadzenia proponowanych zmian.
Czy rewolucja w zakresie czasu pracy jest w Polsce realna?
Na początek przede wszystkim warto zwrócić uwagę, jakie pozytywne skutki, z punktu widzenia pracowników, mogłoby pociągnąć za sobą skrócenie norm czasu pracy. Sprawiłoby, że pracownicy mogliby więcej czasu przeznaczać na odpoczynek i zwiększyłaby się równowaga pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym. To z kolei – ograniczyłoby stres, wypalenie zawodowe i wpłynęło na poprawę ogólnego stanu zdrowia Polaków. Bardziej wypoczęty pracownik – to również większa efektywność i wzrost wydajności pracy.
Pozytywne efekty ograniczenia czasu pracy, potwierdzają doświadczenia państw, które aktualnie testują lub ostatecznie zdecydowały się na wprowadzenie takich rozwiązań, jak również przeprowadzane, w tym zakresie, badania i programy pilotażowe.
Skrócony do 35 godzin tygodniowo czas pracy, wprowadziła już Francja, pilotaże z pozytywnymi skutkami w powyższym zakresie, przeprowadziły natomiast m.in. Islandia i Szwecja.
Zaskakująco pozytywne efekty skrócenia norm czasu pracy, przyniósł również trwający pół roku eksperyment przeprowadzony w Wielkiej Brytanii, w którym udział wzięło 61 firm z różnych branż. Z wyników opublikowanych badań wynika, że zmniejszenie ilości godzin pracy, pozytywnie wpłynęło na samopoczucie pracowników – u 39% spośród ankietowanych osób zmalał stres związany z pracą, a 71% przestało odczuwać wypalenie zawodowe. Najważniejszym wnioskiem, który przesądza o sukcesie eksperymentu, jest jednak fakt, że spośród 61 firm, które wzięły w nim udział – aż 56 z nich nadal stosuje skrócone normy czasu pracy. 18 firm potwierdziło natomiast, że zmiany zostaną wprowadzone na stałe5.
Zmiany w czasie pracy w Polsce? Czy to w ogóle możliwe?
Czy bazując na powyższych doświadczeniach wprowadzenie podobnych rozwiązań w Polsce, można uznać za realne? Niektórzy eksperci są w tym zakresie sceptyczni, zwracając uwagę, że zwiększenie produktywności lub odpowiednio wydajności w niektórych branżach, takich jak choćby produkcja czy usługi medyczne, może być trudne do osiągnięcia lub wręcz niemożliwe.
Zwraca się również uwagę na ryzyko, że pozytywne wnioski płynące z badań pilotażowych, po dłuższym okresie czasu mogłyby okazać się nieco mniej optymistyczne, z uwagi na fakt, że pracownicy biorący udział w takich programach – świadomie bądź nie – mogą pracować w tym okresie szczególnie intensywnie, kierując się nadzieją, że spowoduje to skrócenie czasu pracy na stałe. Po pewnym czasie ich wydajność może natomiast powrócić do stanu sprzed zmian.
Wyniki badania przeprowadzonego na łamach serwisu LiveCareer.pl dają jednak nadzieję, że drzemie w nas potencjał na zwiększenie wydajności i efektywności pracy – aż 46% ankietowanych osób przyznało bowiem, że w czasie pracy zdarza im się udawać, że pracują, a 65%, że często wykonuje swoje obowiązki w czasie krótszym niż przewidziany6. Z powyższego wynikałoby zatem, że posiadamy sporą przestrzeń do zoptymalizowania czasu pracy.
Wspiera funkcjonowanie układu nerwowego, pomaga w redukcji zmęczenia, skraca czas potrzebny na zaśnięcie. Zawiera magnez, L-tryptofan, melatoninę, niacynę (wit. B3), ryboflawi...
Wejście w życie projektowanych przepisów skracających czas pracy z pewnością stanowiłoby ogromne wyzwanie dla polskiej gospodarki i wymagało od pracodawców wypracowania „własnych” rozwiązań w zakresie dostosowania organizacji pracy do nowych norm. Choć czterodniowy tydzień pracy w Polsce w rzeczywistości może okazać się jedynie mrzonką lub znikomym powiewem odległej przyszłości – warto śledzić losy projektowanej ustawy i ewentualnych innych „ruchów legislacyjnych” w powyższym zakresie, ponieważ z całą pewnością, zrewolucjonizowałyby one nasz rynek pracy i korzystnie wpłynęły na życie rodzinne wielu osób.
- OECD Statistics, Average annual hours actually worked per worker, data for 2021
- STADA Health Report 2022
- OECD Statistics, Average usual weekly hours worked on the main job, data for 2021
- Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ustanowienia 35-godzinnego tygodnia pracy (EW-020-1021/22)
- Autonomy, The results are in: The UK’s four-day week pilot, 02.2023 r.
- LiveCareer.pl, Jak Polacy traktują swoją pracę?, 2022
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1510).