Nadciśnienie tętnicze: przyczyny, objawy, przebieg
Nadciśnieniem tętniczym określa się wartość ciśnienia skurczowego ≥ 140 mm Hg lub ciśnienia rozkurczowego ≥ 90 mm Hg. Dla porównania ciśnienie optymalne nie przekracza 120/80 mm Hg.
Nadciśnienie tętnicze przebiega z reguły bezobjawowo, doprowadzając do rozwoju retinopatii nadciśnieniowych w oczach, schorzeń nerek, chorób sercowo-naczyniowych, w tym udaru mózgu, zawału mięśnia sercowego, niewydolności serca, tętniaka. Nieleczone nadciśnienie może skutkować pojawieniem się miażdżycy tętnic, a ta z kolei predysponuje do udaru niedokrwiennego mózgu czy nagłego zatrzymania krążenia wskutek zablokowania światła naczynia doprowadzającego krew do serca.
Nadciśnienie może być pierwotne lub wtórne. Pierwotne rozwija się zazwyczaj bez uchwytnej przyczyny, jednak najczęściej wysokie ciśnienie krwi powstaje w wyniku oddziaływania niekorzystnych czynników środowiskowych lub predyspozycji genetycznych. Jeśli nadciśnienie pojawia się jako następstwo innej choroby, mówimy o nadciśnieniu wtórnym.
Nadciśnienie pierwotne może wynikać z nakładania się na siebie takich czynników, jak:
- nadmierna masa ciała
- duże spożycie soli
- nadużywanie alkoholu
- siedzący tryb życia
- palenie papierosów
- wiek – wysokie ciśnienie krwi zaobserwować można częściej u osób powyżej 65. roku życia
- płeć – mężczyźni mają większe ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego niż kobiety. Ta prawidłowość utrzymuje się do czasu, aż kobiety osiągają menopauzę.
Nadciśnienie wtórne rozwija się na podłożu np. przewlekłej choroby nerek, otyłości lub cukrzycy.
Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych. Zawiera: ekstrakt z ruszczyka kolczastego, ekstrakt z nasion kasztanowca, bromelainę, wit. C (kwas L-askorbinowy) i rut...
Dieta na nadciśnienie. Co jeść, żeby obniżyć ciśnienie?
Amerykański Narodowy Instytut Serca, Płuc i Krwi (NHLBI) zaleca dietę DASH osobom z wysokim ciśnieniem krwi. DASH to skrót od Dietary Approaches to Stop Hypertension, czyli diety służącej zatrzymaniu nadciśnienia. Zrównoważony plan żywieniowy opracowany przez naukowców pomaga kontrolować ciśnienie krwi, a także obniża prawdopodobieństwo rozwoju chorób układu krążenia. Założenia wspomnianej diety, to konsumpcja dużej ilości warzyw i owoców, nabiału o obniżonej zawartości tłuszczu, chudego mięsa, nasion roślin strączkowych, produktów zbożowych z pełnego przemiału, orzechów i pestek, przy jednoczesnym ograniczeniu dosalania potraw i unikaniu artykułów o dużej zawartości soli.
Badanie przeprowadzone w 2013 roku pokazało, że przestrzeganie diety DASH przez 2 miesiące spowodowało spadek ciśnienia skurczowego o 4,9 mm Hg, a rozkurczowego o 1,9 mm HG u osób z zespołem metabolicznym. U osób bez zespołu metabolicznego ciśnienie skurczowe spadło o 5,2 mm Hg, a rozkurczowe o 2,9 mm Hg.
Dieta na obniżenie ciśnienia: produkty wskazane
Dieta w nadciśnieniu tętniczym powinna obejmować kilka kluczowych grup składników, po które warto sięgać, komponując codzienny jadłospis.
Produkty pełnoziarniste bogate w celulozę i ligniny, stanowiące błonnik nierozpuszczalny, który zapobiega rozwojowi cukrzycy typu 2., predysponującej do wystąpienia nadciśnienia. W tej grupie produktów znajdują się: brązowy makaron, brązowy ryż, płatki owsiane, grube kasze i pieczywo z pełnego przemiału.
Warzywa i owoce zawierające witaminy antyoksydacyjne, neutralizujące wolne rodniki tlenowe, które uszkadzają struktury naczyń krwionośnych. Produkty te są również bogactwem pektyn i śluzów, czyli błonnika rozpuszczalnego, obniżającego poziom cholesterolu.
Nasiona roślin strączkowych, takie jak: ciecierzyca, fasola, soczewica, bób, soja, są cennych źródłem błonnika, witamin z grupy B, potasu. Dieta przy wysokim ciśnieniu powinna zawierać produkty dostarczające potas, z uwagi na jego pozytywny wpływ na rozluźnianie naczyń krwionośnych.
Mleko o zawartości tłuszczu maksymalnie 2% i jego przetwory, które dostarczają witaminę D, wapń, białko pełnowartościowe. Wapń jest pierwiastkiem mającym niebagatelne znaczenie w funkcjonowaniu włókien nerwowych oraz utrzymaniu prawidłowego obwodowego napięcia naczyniowego, a jego niedobór przyczynia się do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi.
Tłuste ryby będące źródłem kwasów omega-3: kwasu dokozaheksaenowego (DHA) i kwasu eikozapentaenowego (EPA) zaliczanych do NNKT, czyli niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Kwasy omega-3 odpowiadają za produkcję hormonów tkankowych nazywanych eikonozaidami. Hormony te wykazują potencjał przeciwzapalny i przeciwzakrzepowy, co jest niezwykle istotne dla osób zmagających się z nadciśnieniem oraz innymi chorobami układu sercowo-naczyniowego.
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się. Zawiera olej z ryb i olej z wiesiołka – źródła naturalnych kwasów tłuszczowych omega-3 (EPA i DHA) oraz omega-6...
Chude mięso, czyli drób bez skóry, cielęcina, królik, perliczka, chuda polędwica wołowa i wieprzowa. Mięso obfituje w witaminy z grupy B, żelazo, cynk i magnez. Dieta na obniżenie ciśnienia powinna zaspokajać zapotrzebowanie na magnez, czyli minerał, który wspomaga rozluźnianie naczyń krwionośnych, co przekłada się na obniżenie ciśnienia krwi. Cynk bierze z kolei udział w syntezie prostaglandyn, czyli hormonów tkankowych przyczyniających się do zmniejszania ciśnienia tętniczego.
Orzechy, nasiona, pestki – dostarczają błonnika, białka, potasu, magnezu, a także fitosteroli i nienasyconych kwasów tłuszczowych, które redukują stężenie złego cholesterolu LDL, zmniejszając prawdopodobieństwo rozwoju miażdżycy. Warto spożywać te produkty w charakterze przekąsek między głównymi posiłkami. Wskazane są zwłaszcza nasiona słonecznika, pestki dyni, migdały.
Nierafinowane zimnotłoczone oleje roślinne, takie jak olej lniany, olej z czarnuszki, olej konopny, oliwa z oliwek – które skrywają kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 oraz dostarczają witaminy E, która pomaga zmniejszać ciśnienie tętnicze poprzez pośredni wpływ na rozszerzanie mięśni gładkich naczyń krwionośnych.
Suszone owoce, takie jak morele, śliwki, figi – to produkty bogate w witaminy antyoksydacyjne oraz potas. Należy jeść je z umiarem ze względu na wysoką zawartość cukrów.
Dieta w nadciśnieniu: tych produktów musisz unikać!
Dieta przy wysokim ciśnieniu powinna wykluczać lub przynajmniej ograniczać tłuszcze trans, które występują w składzie przetworzonej żywności typu fast food, daniach instant, fryturach do głębokiego smażenia. Z menu należy w miarę możliwości wyeliminować artykuły zawierające uwodornione oleje roślinne. Takimi produktami są twarde margaryny i artykuły spożywcze powstałe na ich bazie, czyli wyroby piekarnicze, ciastka, frytki, słone przekąski, kostki rosołowe.
Cukier również nie jest sprzymierzeńcem w walce z nadciśnieniem, dlatego warto ograniczyć konsumpcję słodyczy do minimum. Rafinowane węglowodany znajdujące się w białej mące podnoszą znacznie poposiłkowy poziom glukozy we krwi predysponując do rozwoju insulinooporności i cukrzycy typu 2. Cukrzyca zwiększa ryzyko pojawienia się nadciśnienia i na odwrót – wysokie ciśnienie sprzyja wystąpieniu cukrzycy.
Nadciśnienie: domowe sposoby bez recepty. Co pomoże?
Nadmierna masa ciała może przyczynić się do nadciśnienia tętniczego, dlatego osoby borykające się z nadwagą lub otyłością powinny dążyć do redukcji zbędnych kilogramów. Utrata choćby 5% masy ciała może znacznie obniżyć wysokie ciśnienie krwi, a efekt będzie jeszcze lepszy, gdy odchudzanie połączy się z ćwiczeniami fizycznymi. Dla osób prowadzących siedzący tryb życia konieczne jest wprowadzenie systematycznej aktywności fizycznej, czyli co najmniej 150 minut ćwiczeń o umiarkowanej intensywności na tydzień lub 75 minut tygodniowo ćwiczeń o wysokiej intensywności.
Kolejnym krokiem do redukcji ciśnienia jest unikanie stresu lub nauka radzenia sobie ze stresem za pomocą technik relaksacyjnych, czyli medytacji bądź jogi. Przewlekły stres powoduje, że organizm jest w permanentnym trybie walki lub ucieczki, co oznacza szybsze bicie serca i zwężenie naczyń krwionośnych, a zatem wzrost ciśnienia tętniczego. Głębokie oddychanie i rozluźnienie ciała aktywuje przywspółczulny układ nerwowy, który spowalnia tętno i obniża ciśnienie krwi.
Uzupełnia codzienną dietę w składniki odżywcze, które wspomagają utrzymanie prawidłowego widzenia i chronią komórki przed stresem oksydacyjnym.
Źródła:
- DASH Eating Plan | National Heart, Lung, and Blood Institute https://www.nhlbi.nih.gov/education/dash-eating-plan
- Wytyczne ESC/ESH dotyczące postępowania w nadciśnieniu tętniczym (2018), Nadciśnienie tętnicze w praktyce, 2018, tom 4, nr 2
- Steinberg D, Bennett GG, Svetkey L. The DASH Diet, 20 Years Later. JAMA. 2017 Apr 18;317(15):1529-1530. doi: 10.1001/jama.2017.1628. PMID: 28278326; PMCID: PMC5509411.
- Yau KK, Loke AY. Effects of diaphragmatic deep breathing exercises on prehypertensive or hypertensive adults: A literature review. Complement Ther Clin Pract. 2021 May;43:101315. doi: 10.1016/j.ctcp.2021.101315. Epub 2021 Jan 26. PMID: 33530033.
- Rosanoff A, Costello RB, Johnson GH. Effectively Prescribing Oral Magnesium Therapy for Hypertension: A Categorized Systematic Review of 49 Clinical Trials. Nutrients. 2021 Jan 10;13(1):195. doi: 10.3390/nu13010195. PMID: 33435187; PMCID: PMC7827637.
- Jayedi A, Zargar MS. Dietary calcium intake and hypertension risk: a dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. Eur J Clin Nutr. 2019 Jul;73(7):969-978. doi: 10.1038/s41430-018-0275-y. Epub 2018 Aug 10. PMID: 30097650.