Dieta ubogoresztkowa stosowana jest najczęściej przez osoby chore, w okresie rekonwalescencji po zabiegach i operacjach lub przed planowanymi badaniami – np. dieta ubogoresztkowa przed kolonoskopią.
Słowo „dieta” oznacza sposób żywienia, który uwzględnia zarówno jakość, jak i ilość spożywanych pokarmów. W przypadku diety ubogoresztkowej szczególną uwagę zwraca się na ograniczenie błonnika i innych trudno przyswajalnych składników, aby ułatwić proces trawienia i zapobiegać dolegliwościom ze strony przewodu pokarmowego. Ma ona na celu dostarczenie organizmowi niezbędnych składników pokarmowych przy jednoczesnym dopasowaniu ich do możliwości trawienia i wchłaniania. Taka dieta stanowi modyfikację racjonalnego żywienia osób zdrowych, ma szerokie zastosowanie w zakładach leczniczych i powinna być dostosowana indywidualnie do potrzeb pacjenta, uwzględniając jego stan zdrowia oraz zalecenia lekarza.
Wsparcie układu odpornościowego, odbudowy mikroflory jelitowej oraz regeneracji nabłonka jelitowego dzięki składnikom pochodzenia naturalnego. Zawiera nukleotydy, fukoidan, cy...
Co to jest dieta ubogoresztkowa?
Dieta ubogoresztkowa nazywana jest także dietą niskobłonnikową i najczęściej jest zalecana w sytuacjach, gdy organizm wymaga odciążenia przewodu pokarmowego, np. w stanach zapalnych jelit, biegunkach czy w okresie przed i po zabiegach chirurgicznych.
Dieta ubogoresztkowa powinna bazować na niskoprzetworzonej żywności, a z racji tego, że jest normokaloryczna, należy dopasować ją do indywidualnego dziennego zapotrzebowania energetycznego – dostarczając jednocześnie odpowiednie ilości niezbędnych makroskładników, witamin i minerałów.
Dieta ubogoresztkowa liczba posiłków
Ile posiłków jeść na diecie ubogoresztkowej? Aby nie obciążać dodatkowo układu pokarmowego, powinno się spożywać 5-6 lekkostrawnych i małych objętościowo posiłków, lecz w krótszym odstępie czasu, najlepiej co 2-3 godziny.
Dodatkowo dieta bogatoresztkowa z założenia jest wysokobiałkowa (powinna dostarczać około 80-120 g białka dziennie) oraz niskotłuszczowa (maksymalne dzienne spożycie tłuszczu nie powinno być wyższe niż 50-70g). Niezmiernie ważne jest, aby nie przekraczać około 10 g błonnika pokarmowego dziennie!
Ostatni posiłek zalecany jest na 2 godziny przed snem.
Dieta ubogoresztkowa jest dietą, którą stosuje się tylko w szczególnych okolicznościach i zawsze tymczasowo. Po osiągnięciu zamierzonego efektu (np. wygojenia zmian w jelicie, przygotowania do badania) należy wrócić do zbilansowanej diety z błonnikiem. W trakcie jej stosowania warto pozostawać pod opieką lekarza lub dietetyka i obserwować organizm – dieta ma pomóc w leczeniu, a nie szkodzić.
Dieta ubogoresztkowa co jeść?
W diecie niskobłonnikowej wszystkie potrawy powinny być gotowane w wodzie lub na parze, pieczone w pergaminie lub duszone bez tłuszczu. Smażenie jest niewskazane, ponieważ nasiąknięta tłuszczem potrawa jest trudnostrawna. Można natomiast smażyć jaja na parze. Tłuszcze zaleca się także dodawać dopiero do gotowych potraw, na surowo. Posiłki powinny być świeżo przyrządzone, atrakcyjnie podane i przyprawione łagodnymi przyprawami – tak, aby pobudzały (często upośledzone) łaknienie. Zaleca się także unikanie potraw gorących i zimnych – dania powinny mieć umiarkowaną temperaturę, aby nie podrażniać przełyku.
W przypadku bardzo nasilonych objawów ze strony jelit (np. ostrej biegunki, silnego bólu) dietę ubogoresztkową wprowadza się stopniowo. Czasami początkowo stosuje się dietę płynną lub półpłynną, by dodatkowo oszczędzić jelita – np. podaje się choremu kleik ryżowy, kisiel z jagód czy marchwiankę (zupę z rozgotowanej marchewki). Jeśli takie płyny są dobrze tolerowane i objawy się zmniejszają, wówczas stopniowo rozszerza się dietę, wprowadzając czerstwe pieczywo (sucharki), gotowany ryż, purée z ziemniaków, chude gotowane mięso itp. – aż do wprowadzenia pełnej diety ubogoresztkowej.
Dieta ubogoresztkowa produkty zalecane
- Produkty zbożowe: pieczywo pszenne, jasne, bułki pszenne, pieczywo czerstwe, herbatniki, biszkopty, mąka pszenna, oczyszczona, kukurydziana, ryżowa, ziemniaczana, drobne kasze (np. kasza manna, kasza jaglana, kuskus, kasza kukurydziana, kasza jęczmienna drobna), jasne makarony, makaron nitki, komosa ryżowa, amarantus, ryż biały, płatki ryżowe, jaglane, chrupki kukurydziane, wafle ryżowe;
- jaja: gotowane na miękko, jajka w koszule, jajecznica na parze, omlet z jaj smażony bez tłuszczu;
- mięso: mięso cielęce, kurczak i indyk bez skóry, chuda wieprzowina, wołowina, szynka drobiowa, polędwica;
- ryby: dorsz, szczupak, pstrąg, leszcz, sandacz;
- tłuszcze: masło, oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany, margaryny miękkie, mieszanki masła z olejami roślinnymi;
- ziemniaki: gotowane, pieczone lub purée (bez dodatku tłuszczu);
- owoce: szczególnie w postaci soków, przecierów, musów (z dozwolonych owoców), banany, jabłka, jagody, borówki, morele, mango, brzoskwinie;
- warzywa: zielona sałata, marchewka, szpinak, pomidor (bez skórki), koperek, dynia, warzywa gotowane, pieczone;
- napoje: przetwory mleczne, herbata, chude mleko, chude sery twarogowe, soki rozcieńczone, woda mineralna, kompoty, napoje roślinne bez dodatku cukru, kawa zbożowa, kawa bezkofeinowa, napary ziołowe, buliony warzywne;
- łagodne przyprawy, koper, cynamon, wanilia, natka pietruszki, lubczyk, majeranek, tymianek, oregano, bazylia, słodka papryka, sok z cytryny;
- słodycze, desery, przekąski: w ograniczonych ilościach, w zależności od tolerancji chorego: cukier, miód, kisiel, budyń, dżem, wafle, galaretki, biszkopty, sucharki, chałka, domowe ciasto drożdżowe.
Czego nie jeść na diecie ubogoresztkowej?
Produkty wykorzystywane w diecie ubogoresztkowej powinny zawierać jak najmniejszą ilość polisacharydów roślinnych, nietrawionych w układzie pokarmowym. Należą do nich: błonnik, hemicelulozy, ligniny, pektyny i gumy. Poniżej szczegółowo przedstawiamy produkty niezalecane na diecie ubogoresztkowej.
Dieta ubogoresztkowa produkty przeciwwskazane
- Produkty zbożowe: chleb żytni, pieczywo razowe, pumpernikiel, kasze gruboziarniste, mąka żytnia, płatki owsiane, jęczmienne, żytnie, orkiszowe, otręby, ryż brązowy, ryż dziki, ryż czerwony, makarony razowe, pieczywo cukiernicze;
- mleko i produkty mleczne: pełnotłuste mleko, mleko skondensowane, śmietana, tłuste sery, jogurty i serki z dodatkiem cukru, sery topione, ser feta, pleśniowy, jajka: jajka na twardo, jajka smażone na tłuszczu, jajka z majonezem, jajka z tłustymi sosami;
- mięso: baranina, wieprzowina, gęś, kaczka, podroby, tłuste wędliny, konserwy mięsne, pasztety, parówki, kabanosy, kiełbasa, kaszanka, boczek, pasztetowa;
- tłuste ryby: halibut, węgorz, makrela, śledź, ryby w oleju, ryby wędzone, konserwy rybne, paluszki rybne w panierce;
- tłuszcze: słonina, smalec, margaryny twarde, oleje tropikalne (palmowy, kokosowy);
- nasiona roślin strączkowych: soczewica, groch, fasola, bób, ciecierzyca, makarony z roślin strączkowych;
- owoce: cytrusy, śliwki, wiśnie, gruszki, winogrona, figi, czereśnie, porzeczki, owoce z drobnymi pestkami – np. maliny, owoce suszone, kandyzowane, owoce w syropach;
- warzywa: kapusta, ogórki, cebula, czosnek, rzodkiewka, grzyby, kalafior, ogórek surowy, papryka ze skórką, brukselka, orzechy, nasiona, pestki: sezam, migdały, orzechy nerkowca, brazylijskie, laskowe itp., pestki dyni, słonecznika;
- napoje: napoje gazowane, pełnotłuste mleko, alkohol, wody smakowe, słodkie napoje gazowane i niegazowane, napoje energetyczne;
- ostre przyprawy, pieprz, chili, czosnek, musztarda, ocet;
- słodycze, desery, przekąski: czekolada, torty, ciasta z kremem, słone przekąski, lody, pączki faworki, cukierki, chałwa.
Dieta ubogoresztkowa kawa
Czy na diecie ubogoresztkowej kawa jest zalecana? Wszystko zależy od stanu zdrowia danej osoby. Kawa nie dostarcza błonnika pokarmowego, ale jej wpływ na przewód pokarmowy (pobudzenie perystaltyki, wzrost wydzielania soków trawiennych) sprawia, że na diecie ubogoresztkowej i przy wrażliwych jelitach traktujemy ją ostrożnie. W ostrych stanach chorobowych lepiej z niej zrezygnować. Natomiast w okresach poprawy zdrowia (remisji) umiarkowane spożycie kawy (zwłaszcza słabej lub bezkofeinowej) może być możliwe, o ile nie wywołuje dolegliwości. Najczęściej bezpieczna jest natomiast kawa zbożowa.
Dieta ubogoresztkowa przepisy
Przepisy w diecie ubogoresztkowej cechuje przede wszystkim odpowiedni dobór składników i sposób obróbki termicznej, który zmniejsza zawartość błonnika pokarmowego oraz czyni go mniej drażniącym dla przewodu pokarmowego. Osiąga się to dzięki wybieraniu delikatnych warzyw i dojrzałych owoców, obieraniu ich ze skórki, wydłużaniu czasu gotowania oraz miksowaniu i przecieraniu przez sito. Dodatkowo, w diecie ubogoresztkowej wykorzystuje się oczyszczone produkty zbożowe (np. białe pieczywo czy drobne kasze).
Poniżej przedstawiamy dwa przykładowe pomysły na dania w diecie ubogoresztkowej:
- Kremowa zupa z marchwi i dyni. Warzywa obierz, pokrój w kostkę, a następnie gotuj w niewielkiej ilości wody do miękkości. Po przestudzeniu zmiksuj z niewielką ilością chudego mleka lub wywaru warzywnego. Podawaj z ryżem lub makaronem nitki. Unikaj nadmiernego doprawiania.
- Delikatny indyk z warzywami. Mięso z piersi indyka oczyść z błon i pokrój w drobną kostkę. Warzywa takie jak marchew czy cukinia obierz ze skórki, ugotuj na miękko i pokrój. Wszystkie składniki wrzuć do garnka i duś pod przykryciem, aż staną się bardzo miękkie, a następnie opcjonalnie zmiksuj lub przetrzyj przez sito, by uzyskać jednolitą konsystencję.
Dieta niskobłonnikowa kiedy stosować
Dieta niskobłonnikowa (ubogoresztkowa) jest zalecana przede wszystkim wtedy, gdy konieczne jest odciążenie przewodu pokarmowego i ograniczenie bodźców drażniących błonę śluzową, np. w chorobach zapalnych jelit lub w okresie rekonwalescencji po operacjach. Może być również stosowana przejściowo przy ostrych dolegliwościach żołądkowo-jelitowych, takich jak biegunki czy zapalenia, w celu złagodzenia objawów i wsparcia procesu gojenia się ran.
Dieta niskobłonnikowa jest szczególnie zalecana:
- w stanach zapalnych jelit, trzustki i pęcherzyka żółciowego,
- w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy – zmniejsza ilość powstających gazów, które podrażniając śluzówkę, wywołują dyskomfort,
- we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego,
- w chorobie Leśniowskiego-Crohna,
- w chorobach nowotworowych układu pokarmowego,
- przed kolonoskopią,
- w przypadku uporczywych biegunek,
- w ginekologii po operacjach radykalnego wycięcia sromu.
Diety ubogoresztkowej nie należy stosować bez wyraźnej potrzeby medycznej. Stosowana przez dłuższy okres czasu może negatywnie wpływać na mikrobiotę. Błonnik pokarmowy wpływa bowiem korzystnie na rozwój mikroflory jelit oraz ogranicza wchłanianie toksyn, a jego niedobór może prowadzić np. do zaburzeń układu immunologicznego, problemów z utrzymaniem prawidłowej masy ciała, przewlekłych zaparć oraz powstania alergii pokarmowych.
Dieta ubogoresztkowa przed kolonoskopią
Kolonoskopia to badanie endoskopowe jelita grubego, mające na celu ocenę stanu błony śluzowej oraz wykrycie ewentualnych zmian chorobowych. Aby zapewnić optymalną jakość badania, konieczne jest dokładne oczyszczenie jelit. W tym celu, na kilka dni przed kolonoskopią zaleca się wprowadzenie diety ubogoresztkowej, polegającej na ograniczeniu spożycia produktów obfitujących w błonnik i wykluczeniu potraw ciężkostrawnych. Zadaniem takiej diety jest zmniejszenie ilości resztek pokarmowych zalegających w świetle jelita. W praktyce oznacza to zastąpienie surowych warzyw i owoców oraz pełnoziarnistych produktów zbożowych łagodnymi, łatwo przyswajalnymi potrawami, np. klarownymi zupami, kleikami czy gotowanymi warzywami pozbawionymi skórki. Bezpośrednio przed samym badaniem stosuje się także odpowiednio dobrane środki przeczyszczające. Takie postępowanie zwiększa skuteczność oczyszczenia jelit, co przekłada się na dokładniejszą ocenę ich stanu.
Odpowiedzi na najważniejsze pytania o dietę ubogoresztkową [FAQ]
Poniżej zebraliśmy najczęściej pojawiające się wątpliwości i pytania związane z dietą ubogoresztkową. Dzięki temu szybko dowiesz się między innymi, kiedy warto ją stosować, jakie produkty włączyć do jadłospisu, czy jajka naprawdę są ubogoresztkowe, a także jaką rolę odgrywa kawa w tym sposobie żywienia. Przy okazji przybliżamy też podstawy diety bogatoresztkowej dla dzieci, aby pomóc w świadomym doborze składników i przygotowywaniu posiłków odpowiednich dla różnych potrzeb.
Dieta bogatoresztkowa dla dziecka
W przypadku dzieci dieta bogatoresztkowa może wspierać prawidłową pracę układu pokarmowego oraz zapobiegać zaparciom. Polega ona na odpowiedniej podaży błonnika pokarmowego z różnych źródeł (pełnoziarniste pieczywo, warzywa, owoce, gruboziarniste kasze). Istotne jest jednak stopniowe zwiększanie ilości błonnika i zadbanie również o odpowiednią podaż płynów i regularne posiłki. Zawsze warto skonsultować się z pediatrą lub dietetykiem, aby dostosować dietę do indywidualnych potrzeb i zapewnić dziecku niezbędne składniki odżywcze.
Kiedy dieta lekkostrawna ubogoresztkowa?
Dieta lekkostrawna ubogoresztkowa jest szczególnie zalecana w sytuacjach, gdy przewód pokarmowy wymaga odciążenia i ograniczenia podrażnień. Takie postępowanie żywieniowe rekomenduje się przede wszystkim osobom zmagającym się z chorobami zapalnymi jelit w okresie zaostrzenia (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego) oraz pacjentom w okresie rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych w obrębie układu pokarmowego. Ponadto dieta ubogoresztkowa bywa stosowana przejściowo podczas ostrych stanów zapalnych żołądka, jelit i przy biegunkach, aby zmniejszyć podrażnienia błony śluzowej i zapewnić organizmowi niezbędne składniki odżywcze przy jednoczesnym ograniczeniu błonnika.
Oprócz wcześniej wspomnianych schorzeń układu pokarmowego ten model żywienia może okazać się pomocny również w innych sytuacjach zdrowotnych, takich jak:
- różne formy stanów zapalnych w obrębie żołądka, jelit i błony śluzowej układu pokarmowego,
- nadmierna pobudliwość jelita grubego,
- choroby nowotworowe zlokalizowane w przewodzie pokarmowym,
- schorzenia nerek czy dróg moczowych przebiegające w stabilnej fazie,
- infekcje związane z wysoką temperaturą ciała,
- ostre zapalenia płuc lub opłucnej, a także zaostrzone stadia chorób oddechowych,
- zaburzenia w krążeniu płucnym (np. zawał płuca),
- długotrwałe unieruchomienie, prowadzące do spowolnionej pracy jelit,
- podeszły wiek, kiedy naturalnie maleje wydolność układu trawiennego.
W tych przypadkach dieta ubogoresztkowa może pomóc ograniczyć podrażnienia i wspomagać regenerację organizmu, jednak zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem przed jej wprowadzeniem.
Dieta ubogoresztkowa jakie warzywa?
W diecie ubogoresztkowej szczególnie ważne jest odpowiednie przygotowanie i dobór warzyw, tak aby maksymalnie ograniczyć ilość błonnika oraz uniknąć podrażnienia przewodu pokarmowego. Zaleca się spożywanie warzyw w formie obranej i poddanej obróbce termicznej (gotowanych lub pieczonych), takich jak marchewka, korzeń pietruszki, burak, dynia, kabaczek, cukinia czy papryka (koniecznie pozbawiona skórki).
Do jadłospisu na diecie ubogoresztkowej można włączyć też delikatne warzywa zielone, np. brokuły, szpinak, młodą fasolkę szparagową czy groszek cukrowy, jednak najlepiej podawać je w formie ugotowanej. Niewielkie ilości wybranych warzyw można również spożywać na surowo – sprawdzi się wówczas zielona sałata, starta marchewka z jabłkiem (marchewka może być wcześniej sparzona), pomidor bez skórki lub cykoria. Kluczowe jest obserwowanie reakcji organizmu oraz stopniowe wprowadzanie nowych produktów, aby zapewnić sobie maksymalny komfort trawienny.
Co można jeść w diecie ubogoresztkowej?
Jedną z kluczowych zasad diety ubogoresztkowej jest unikanie produktów bogatych w błonnik pokarmowy oraz tych uznawanych za ciężkostrawne.
Powyżej szczegółowo przedstawiliśmy najczęściej zalecane produkty na diecie ubogoresztkowej oraz te, których należy unikać.
Warto jednak podkreślić, że nie istnieje jednak sztywna lista „zakazanych” składników, gdyż indywidualna tolerancja różni się w zależności od potrzeb i stanu zdrowia każdej osoby. Nawet w grupie produktów tradycyjnie uznawanych za zalecane mogą zdarzyć się takie, które spowodują dolegliwości, a z kolei niewielkie ilości produktów na ogół niewskazanych, bywają tolerowane bez przeszkód.
W diecie ubogoresztkowej najważniejsza jest kompozycja posiłków oraz jakość wybranych artykułów spożywczych, a kluczową rolę odgrywają uważna obserwacja organizmu oraz stopniowe wprowadzanie lub wykluczanie produktów zgodnie z indywidualnymi potrzebami.
Czy jajka są ubogoresztkowe?
Jajka są ubogoresztkowe i często zalecane w diecie lekkostrawnej i ubogoresztkowej, ale ważne, by przygotować je w odpowiedniej formie. Stanowią one cenne źródło pełnowartościowego białka oraz witamin i składników mineralnych. Jednocześnie warto zwrócić uwagę na sposób ich przygotowania – zalecane są jajka gotowane na miękko, jajka w koszulce czy pod postacią omletów smażonych bez tłuszczu lub na parze.
Czy w diecie ubogoresztkowej można pić kawę?
Kwestia spożycia kawy na diecie ubogoresztkowej budzi pewne wątpliwości, ponieważ kofeina może przyspieszać perystaltykę jelit i u niektórych osób wywoływać dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Zazwyczaj w takiej diecie zaleca się sięganie po kawę zbożową lub bezkofeinową, która jest łagodniejsza dla przewodu pokarmowego.
Jeśli po wypiciu tradycyjnej kawy nie pojawiają się bóle brzucha, biegunki czy inne nieprzyjemne objawy ze strony układu pokarmowego, to w ograniczonych ilościach bywa ona akceptowalna w diecie lekkostrawnej. Należy jednak unikać spożywania jej w nadmiarze, zwłaszcza w połączeniu z tłustymi czy ciężkostrawnymi dodatkami (np. śmietanką, syropami). W razie wątpliwości lub pojawiających się objawów warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.
Przeczytaj też:
- Zespół jelita drażliwego (IBS): przyczyny, objawy. Co jeść, a czego unikać?
- Przysłowiowy skręt kiszek, czyli niedrożność jelit: objawy, domowe sposoby, leczenie
Wspomaga odbudowę mikroflory jelitowej np. po infekcjach, po antybiotykoterapii, podczas podróży do innych stref klimatycznych.
Źródła:
- Ciborowska H., Rudnicka A. (red.): Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2020.
- Sorathia AZ, Sorathia SJ. Low Residue Diet. [Zaktualizowano 24 kwietnia 2023]. W: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan.