Dna moczanowa: napady, objawy, przyczyny
Dna moczanowa (nazywana także podagrą lub skazą moczanową) to choroba metaboliczna, która polega na odkładaniu się kwasu moczowego we krwi. Kwas moczowy to końcowy produkt przemian puryn w organizmie człowieka, natomiast puryny wchodzą w skład jąder komórkowych.
Przyczyną dny moczanowej jest nadmierne wytwarzanie kwasu moczowego poprzez zwiększony rozpad jąder komórkowych lub upośledzone wydalanie kwasu moczowego z organizmu wraz z moczem. Kwas moczowy – w postaci kryształków otoczonych na zewnątrz tkanką łączną – odkłada się w mięśniach, w tkance podskórnej, stawach. Złogi wywołują stan zapalny, powodują także niszczenie chrząstek i powierzchni stawowych powodując zapalenie stawów.
Podagra zdecydowanie częściej występuje u mężczyzn (między 30 a 50 rokiem życia) niż u kobiet. Zazwyczaj są to osoby dobrze odżywione i zbudowane, dodatkowo obserwuje się predyspozycje genetyczne do tej choroby. Górna granica prawidłowego stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi wynosi: 5.2 mg/dl u mężczyzn, 4.0 mg/dl u kobiet przed menopauzą i 4,7 mg/dl u kobiet po menopauzie.
Objawy podagry. Jak wygląda napad dny moczanowej?
Dna moczanowa cechuje się występowaniem co jakiś czas ostrych napadów, głównie w nocy. Napad pojawia się nagle, dochodzi do obrzęku stawu, podwyższonej temperatury ciała, zaciemnienia skóry i dużej bolesności objętego chorobą stawu. Napad mija po kilku dniach lub tygodniach, lecz niestety pojawia się ponownie po kilku miesiącach lub latach. Między napadami chore osoby nie odczuwają dolegliwości.
Rola diety w terapii skazy moczanowej
W terapii tej choroby działania skupiają się na: opanowaniu ostrego ataku choroby, zapobieganiu nawrotom oraz uniknięciu nieodwracalnych powikłań stawowych i nerkowych. Poza leczeniem farmakologicznym niezwykle ważną rolę odgrywa styl życia oraz odpowiedni sposób żywienia.
W dietoterapii dny moczanowej ważne jest ograniczenie spożycia związków purynowych. Badania wykazały, że zwiększone spożycie puryn w diecie przez okres 2 tygodni powodowało wzrost stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi o 1-2 mg/dl, natomiast dieta niskopurynowa stosowana przez taki sam czas zmniejszała stężenie o 1-2 mg/dl.
W diecie ubogopurynowej bardzo ważny jest nie tylko dobór produktów, ale także sposób ich przygotowania. Zawartość białka, witamin i składników mineralnych podczas diety nie odbiega od zasad żywienia osoby zdrowej. Natomiast tłuszcze należy zmniejszyć do połowy normy, zwiększając jednocześnie udział węglowodanów w diecie (w przeciwieństwie do tłuszczów zwiększają one wydalanie moczanów).
Czego nie wolno jeść i pić przy dnie moczanowej?
W okresie, kiedy występują napady choroby, wskazana jest dieta bezmięsna, najlepiej w formie płynnej, kleikowo-owocowa. Ważne jest także, aby spożywać 4-5 posiłków dziennie, a ostatni posiłek zjeść minimum 4 godziny przed snem, aby nie powodować zatrzymywania się większych ilości kwasu moczowego podczas snu.
W menu osoby zmagającej się z dną moczanową nie powinno być miejsca dla zup i sosów na wywarach mięsnych, kostnych i grzybowych, a także potraw smażonych, duszonych i pieczonych. Przyrządzone posiłki zagęszcza się zawiesinami z mleka i mąki, natomiast owoce i warzywa powinny występować w postaci gotowanej oraz jako soki i surówki.
Poza wywarami mięsnymi z diety należy także wykluczyć: podroby, baraninę, dziczyznę, szprotki, śledzie, sardynki oraz herbatę, kawę, czekoladę, kakao, groch, fasolę, soczewicę, grzyby i szpinak. Uważać trzeba także na ostre przyprawy, wędliny i konserwy, alkohol i tłuszcz zwierzęcy (wyjątek: śmietana i masło).
Jadłospis można oprzeć na produktach takich jak: sery, jaja, mleko, owoce i warzywa, dżemy, miód. W ograniczonej ilości dozwolone są produkty zbożowe oraz mięso (50 g na dobę) – gotowane w dużej ilości wody. Jeśli chodzi o napoje, to spokojnie można spożywać: przegotowaną wodę z sokami owocowymi, herbatę ziołową i owocową, chude mleko, kefir oraz koktajle owocowe.
Zawartość puryn w wybranych produktach spożywczych
- Produkty o najwyższej zawartości puryn (powyżej 400 mg kwasu moczowego na 100 g): drożdże piekarnicze, wątroba wołowa i wieprzowa, grzyby suszone, sardynki w oleju.
- Produkty o średniej zawartości puryn (od 100 do 400 mg kwasu moczowego na 100 g): fasola, dorsz, makrela, łosoś, pstrąg, kiełbasa wieprzowa, łopatka i karkówka wołowa, polędwica wieprzowa i cielęca, pierś z kurczaka ze skórą, wątroba drobiowa.
- Produkty o najniższej zawartości puryn (poniżej 100 mg kwasu moczowego na 100 g): jabłka, gruszki, pomarańcze, banany, pomidory, ziemniaki, marchew, dynia, kalafior, papryka zielona, ser edamski, twaróg, piwo bezalkoholowe, chleb pszenny, makaron, twaróg.
Przykładowy jadłospis w dnie moczanowej
- Śniadanie: omlet z wędzonym łososiem i warzywami (2 jajka, łyżka oleju rzepakowego, 30 g wędzonego łososia, pomidor); kromka chleba żytniego razowego, herbata owocowa.
- II śniadanie: koktajl owocowy na mleku (chude mleko, banan, garść mrożonych malin).
- Obiad: filet z dorsza z kaszą gryczaną i surówką z marchewki (100 g filetu z dorsza, sok z cytryny, 50 g kaszy gryczanej, 1 marchewka, pół jabłka, łyżka oliwy z oliwek), sok owocowy.
- Podwieczorek: owoce i orzechy (2 garści winogron, 2 łyżki orzechów włoskich).
- Kolacja: kanapka z twarogiem (2 kromki chleba żytniego razowego, 60 g chudego twarogu, 60 g świeżego ogórka, 3 rzodkiewki).
Należy pamiętać, że w przypadku dny moczanowej właściwa dieta jest nieodłącznym elementem – także w okresach, kiedy napady choroby nie występują. Dodatkowo odpowiednio dobrany sposób żywienia pozwoli zmniejszyć intensywność i nasilenie objawów choroby.
Polecany osobom pragnącym utrzymać prawidłową kondycję układu kostno-chrzęstnego, narażonym na przeciążenia stawów.