- WHO zaleca wyłączne karmienie piersią do 6. miesiąca życia i kontynuowanie nawet do 2. roku życia lub dłużej – w zależności od potrzeb dziecka i mamy.
- Karmienie piersią wzmacnia układ odpornościowy dziecka, wspiera rozwój jego mózgu i układu trawiennego, a u mam obniża ryzyko raka piersi i jajników oraz wspomaga powrót do równowagi hormonalnej.
- Noworodki karmione piersią potrzebują od 8 do 12 karmień dziennie – w miarę wzrostu dziecka karmienia stają się rzadsze, ale bardziej efektywne.
- Po 6. miesiącu życia należy stopniowo wprowadzać stałe pokarmy, ale mleko matki pozostaje kluczowym elementem diety.
- Stopniowe zmniejszanie liczby karmień, wprowadzanie nowych rytuałów bliskości i konsekwencja – te elementy pomagają dziecku komfortowo przejść proces odstawienia od piersi.
- Podpowiedzi dla młodych mam znajdziesz na Zdrowych Rozwiązaniach. Sprawdź już teraz najciekawsze artykuły na stronie głównej! >>>
Dla dorosłych i dzieci od 1. dnia życia. DHA z alg i witamina D – dla mamy i dziecka – wspomagają prawidłowy rozwój mózgu i oczu u płodu oraz niemowląt karmionych piersią, pom...
Zalecenia WHO i ekspertów w zakresie długości karmienia piersią
Eksperci Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – ang. World Health Organization), Amerykańskiej Akademii Pediatrii (AAP – ang. American Academy of Pediatrics) oraz Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN – ang. The European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition), są zgodni, że karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowląt przez pierwsze miesiące życia.
Pierwsze przystawienie dziecka do piersi powinno mieć miejsce w ciągu pierwszej godziny po porodzie (tzw. golden hour – „złota godzina”), gdy noworodek jest naturalnie gotowy do inicjacji ssania. Ten moment odgrywa kluczową rolę w stymulowaniu zdrowej laktacji oraz budowaniu odporności dziecka. Pokarm matki nie tylko odżywia, ale również dostarcza przeciwciał i kolonizuje jałowy układ pokarmowy dziecka korzystnymi bakteriami, co ma istotne znaczenie dla jego zdrowia w przyszłości.
WHO zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwsze sześć miesięcy życia dziecka. W tym okresie mleko matki dostarcza większość niezbędnych składników odżywczych i wspiera układ odpornościowy, a podawanie dodatkowych pokarmów lub płynów – takich jak woda czy mieszanki – nie jest konieczne (a nawet jest niewskazane!). Karmienie piersią powinno być kontynuowane, gdy wprowadza się pokarmy stałe, aż do co najmniej drugiego roku życia lub dłużej, w zależności od potrzeb dziecka i mamy.
Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN) podkreśla, że pokarm zdrowej, prawidłowo odżywionej matki zawiera wszystkie kluczowe składniki odżywcze, które zapewniają rozwój fizyczny i psychiczny dziecka do końca szóstego miesiąca życia. Wyjątek stanowią witaminy D i K, które – z uwagi na ich niską zawartość w pokarmie kobiecym – należy suplementować. ESPGHAN zwraca uwagę, że około szóstego miesiąca życia niemowlę osiąga dojrzałość nerwowo-mięśniową, zdolność siedzenia oraz koordynację ruchową, a to pozwala na wprowadzanie pokarmów stałych jako uzupełnienie diety mlecznej.
Eksperci są zgodni, że nie ma jednoznacznej granicy wieku, do którego należy karmić piersią – decyzja zależy od potrzeb i gotowości dziecka oraz mamy. Karmienie piersią może trwać przez tyle czasu, ile jest to komfortowe i korzystne dla obu stron1,2,3.
Korzyści dla dziecka i matki wynikające z karmienia piersią
Karmienie piersią przynosi liczne korzyści zdrowotne zarówno dla dziecka, jak i dla matki. Dziecko zyskuje silniejsze wsparcie układu odpornościowego, mniejsze ryzyko infekcji oraz prawidłowy rozwój układu nerwowego i trawiennego. Dla mamy karmienie piersią wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem wystąpienia raka piersi, jajników, osteoporozy oraz wsparciem naturalnej regulacji hormonów po porodzie. Ssanie piersi stymuluje produkcję oksytocyny, co pomaga w obkurczaniu macicy oraz sprzyja procesowi powrotu do równowagi metabolicznej. Jest to również hormon, dzięki któremu buduje się silna więź z dzieckiem4.
Jak długo karmić piersią? Wpływ karmienia piersią na rozwój dziecka
Decyzja, jak długo kontynuować karmienie piersią, często budzi wątpliwości u młodych mam. Eksperci WHO, AAP oraz ESPGHAN zgadzają się, że wyłączne karmienie piersią przez pierwsze sześć miesięcy życia dziecka stanowi najlepszy sposób żywienia niemowląt. W tym okresie mleko matki dostarcza niemal wszystkich niezbędnych składników odżywczych, a także wspiera układ odpornościowy dziecka dzięki zawartości immunoglobulin i innych biologicznie aktywnych substancji.
Po sześciu miesiącach można rozpocząć stopniowe wprowadzanie pokarmów stałych, jednak nadal zaleca się kontynuowanie karmienia piersią do końca drugiego roku życia lub dłużej, w zależności od potrzeb i gotowości dziecka oraz matki. Wiele dzieci w tym wieku rozwija umiejętność samodzielnego siedzenia i chwytania pokarmów, co ułatwia przejście na bardziej zróżnicowaną dietę. Warto jednak pamiętać, że mleko matki nadal pozostaje kluczowym składnikiem diety, uzupełnia inne pokarmy i zapewnia dziecku wartościowe składniki odżywcze oraz immunologiczne.
Korzyści z karmienia piersią sięgają daleko poza dostarczanie składników odżywczych. Badania wskazują, że dzieci karmione piersią mają niższe ryzyko wystąpienia infekcji, takich jak zapalenie ucha środkowego, infekcje dróg oddechowych czy infekcje żołądkowo-jelitowe, w porównaniu do dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym. Ponadto, karmienie piersią wspiera rozwój układu nerwowego i wzmacnia więź między matką a dzieckiem, a to z kolei wpływa korzystnie na zdrowie emocjonalne obu stron1,2,3,5.
Ile minut karmić piersią noworodka i niemowlę?
Kiedy zaczynasz karmić piersią, jednym z najczęściej pojawiających się pytań jest długość pojedynczej sesji karmienia. U noworodków każde karmienie może trwać od 20 do 45 minut. To, ile czasu karmić piersią zależy od zdolności ssania dziecka, jego tempa oraz etapu, na jakim znajduje się laktacja. W pierwszych tygodniach życia noworodka karmienie często bywa dłuższe, ponieważ dziecko dopiero uczy się efektywnego ssania i potrzebuje więcej czasu, by przyjąć odpowiednią ilość pokarmu.
Podczas jednego karmienia dziecko wypija dwa rodzaje mleka: najpierw mleko bogate w wodę i węglowodany, które gasi pragnienie, a następnie pokarm bardziej kaloryczny i bogaty w tłuszcze, które zapewniają sytość i energię. Z tego względu warto pozwolić dziecku na spokojne najadanie się, aż samo przestanie aktywnie ssać lub odsunie się od piersi.
W miarę jak dziecko rośnie i nabiera wprawy w ssaniu, czas karmienia skraca się, nawet do 5-10 minut na każdą pierś. W okolicach trzeciego miesiąca życia niemowlę staje się bardziej efektywne w ssaniu, a sesje karmienia stają się krótsze, choć wciąż dostarczają wystarczającej ilości pokarmu.
Długość karmienia jest też kwestią indywidualną – każde dziecko ma inne potrzeby i tempo pobierania pokarmu. Ważne jest, by obserwować sygnały, które noworodek nam wysyła: gdy jest najedzony, zwykle przestaje aktywnie ssać, odpycha się od piersi i najczęściej zasypia. Takie obserwacje pomogą Ci lepiej zrozumieć potrzeby Twojego malucha i dostosować czas karmienia do jego rytmu.
Zaufaj sobie i pozwól dziecku regulować długość karmienia – odpowiedni czas to taki, który odpowiada jego indywidualnym potrzebom4,6.
Częstotliwość karmienia piersią na różnych etapach rozwoju dziecka
W miarę jak dziecko rośnie, zmieniają się jego potrzeby żywieniowe, a co za tym idzie – częstotliwość przystawiania do piersi. Każdy etap rozwoju niemowlęcia wymaga innego rytmu karmienia.
Noworodki (0-2 miesiące)
Noworodki karmione piersią zwykle potrzebują częstego przystawiania do piersi – nawet co 2-3 godziny, co przekłada się na 8-12 (lub więcej!) karmień na dobę.
Tak intensywne łaknienie wynika z tego, że ich żołądek jest jeszcze niewielki – z początku ma wielkość zaledwie wiśni – ponadto mleko mamy bardzo łatwo się trawi, więc maluch szybko robi się głodny.
Częste karmienia nie tylko zapewniają dziecku niezbędne do rozwoju składniki odżywcze, ale także napędzają laktację, ponieważ każdy kontakt z piersią pobudza produkcję mleka. Ważne jest, by nie oczekiwać ustalonego rytmu karmienia – dziecko samo najlepiej reguluje swoje potrzeby, a czasami może domagać się piersi częściej, zwłaszcza w okresach intensywnego wzrostu – tzw. skokach rozwojowych.
Niemowlęta (3-6 miesięcy)
Około trzeciego miesiąca życia dziecko staje się bardziej efektywne w ssaniu, dzięki czemu sesje karmienia mogą się skrócić, ale ich liczba nadal może wynosić 6-8 na dobę – jak już wspomniałam, jest to kwestia zupełnie indywidualna.
Na tym etapie maluch nadal może potrzebować piersi co kilka godzin, ale karmienia będą odbywać się bardziej regularnie. Każde dziecko ma swój unikalny rytm – jedne niemowlęta mogą potrzebować częstszych, krótszych karmień, inne rzadziej, ale za to dłuższych. Karmienie piersią pozostaje w tym okresie głównym źródłem pożywienia, a dodatkowe pokarmy nie są jeszcze zalecane.
Starsze niemowlęta (6-12 miesięcy)
W okolicach szóstego miesiąca – zgodnie z zaleceniami ESPGHAN i WHO – rozpoczyna się wprowadzanie stałych pokarmów jako uzupełnienia diety dziecka. Mimo że dziecko odkrywa nowe smaki, mleko matki wciąż pozostaje podstawą jego odżywiania i źródłem przeciwciał, które wzmacniają odporność.
Wprowadzenie stałych pokarmów często sprawia, że liczba karmień może się zmniejszyć do około 4-6 na dobę, ale dziecko nadal może chcieć być przystawiane do piersi jako sposób na ukojenie i budowanie więzi z mamą. W tym wieku każde dziecko wypracowuje swój własny rytm – niektóre mogą częściej domagać się piersi wieczorem lub w nocy.
Niemowlęta powyżej 1. roku życia
Po pierwszym roku życia większość dzieci spożywa już zróżnicowaną dietę, ale karmienie piersią nadal pozostaje wartościowym uzupełnieniem ich jadłospisu. Częstotliwość karmień może wynosić 2-3 razy na dobę (nadal według potrzeb dziecka i mamy).
Starsze niemowlęta często traktują karmienie jako rytuał, który zapewnia im poczucie bezpieczeństwa i bliskości z mamą, zwłaszcza w momentach wyciszenia, takich jak wieczór czy wczesny poranek. Karmienie po pierwszym roku życia przynosi korzyści immunologiczne, a skład mleka dostosowuje się do potrzeb starszego dziecka2,4.
Rady położnej jak skutecznie zakończyć karmienie piersią
Odstawienie dziecka od piersi to dla wielu mam emocjonalne wyzwanie, dlatego warto podejść do tego procesu stopniowo i z dużą dozą cierpliwości. Oto sprawdzone porady.
Stopniowe ograniczanie liczby karmień
Zamiast nagłego odstawienia, które jest stresujące dla malucha i trudne dla mamy, położne zalecają stopniowe zmniejszanie liczby karmień. Na początek warto zrezygnować z tych sesji karmienia, które wydają się dziecku najmniej potrzebne – zazwyczaj są to karmienia w ciągu dnia. Możesz zastępować je przekąskami lub posiłkami odpowiednimi do wieku dziecka, które pozwolą mu przyzwyczaić się do nowego rytmu żywienia.
Wprowadzenie alternatywnych rytuałów bliskości
Dziecko często szuka piersi nie tylko z głodu, ale również dla poczucia bezpieczeństwa. Dlatego ważne jest, aby wprowadzić nowe sposoby budowania więzi, takie jak przytulanie, czytanie książeczek przed snem, czy wspólne spędzanie czasu na zabawie. Dzięki takim rytuałom dziecko nie odczuwa braku karmienia jako utraty bliskości z mamą, co ułatwia mu adaptację do nowej sytuacji.
Zmiana rutyny przed snem
Wieczorne karmienia piersią mogą być dla dziecka jednym z najtrudniejszych momentów do porzucenia. Aby je zredukować, warto wprowadzić nową rutynę przed snem, która będzie dla dziecka równie przyjemna i uspokajająca. Możesz na przykład zastosować kąpiel, masaż lub bajkę, które wprowadzą malucha w stan wyciszenia bez konieczności przystawiania do piersi. Dzięki temu dziecko stopniowo zacznie zasypiać bez potrzeby karmienia.
Wsparcie partnera lub innej bliskiej osoby
W procesie odstawienia dziecka od piersi warto poprosić o pomoc partnera lub inną bliską osobę, która będzie mogła zająć się dzieckiem, szczególnie podczas nocnych pobudek. Dla malucha obecność innego opiekuna, który zaoferuje pocieszenie i bliskość jest pomocna, ponieważ nie będzie automatycznie kojarzyć tej osoby z karmieniem piersią. Takie podejście zwykle przyspiesza proces odstawienia i łagodzi nocne pobudki.
Zachowanie spokoju i konsekwencji
Zakończenie karmienia piersią bywa trudnym przeżyciem zarówno dla mamy, jak i dla dziecka, dlatego istotne jest, by być konsekwentnym, a jednocześnie cierpliwym. Każde dziecko jest inne, a niektóre maluchy potrzebują więcej czasu, by przyzwyczaić się do nowego sposobu zasypiania i wyciszenia. Najlepsze efekty przynosi podejście elastyczne, ale stanowcze, a spokojna, wspierająca postawa mamy ułatwia dziecku zaakceptowanie zmiany.
Dbanie o siebie
Ważne jest, aby mama również dbała o swoje samopoczucie podczas odstawiania dziecka od piersi. Proces ten może przebiegać emocjonalnie i być fizycznie wymagającym, szczególnie gdy wciąż dochodzi do produkcji mleka. Warto stopniowo redukować karmienia, by laktacja naturalnie spowalniała – aby uniknąć bolesnych zastojów. Zaleca się także lekkie masaże piersi (głaskanie) oraz stosowanie chłodnych okładów w razie dyskomfortu. Przy stopniowym odstawieniu organizm matki dostosowuje się do zmniejszonej produkcji mleka, co ułatwia bezpieczne zakończenie laktacji.
Zakończenie karmienia piersią to duży krok. Pamiętaj, że proces odstawiania to nie tylko zakończenie etapu karmienia, ale również otwarcie się na nowe formy budowania więzi z dzieckiem, które pozostają równie cenne.
Szybkie i naturalne rozwiązanie problemu zaparć u dzieci. Jedyny na rynku produkt z manną z jesionu!
Źródła:
- Younger Meek J, Noble L; American Academy of Pediatrics, Section on Breastfeeding. Technical report: Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics; 2022.
- Zalecenia WHO odnośnie karmienia piersią: https://www.who.int/health-topics/breastfeeding#tab=tab_2 [dostęp z 20.11.2024]
- Fewtrell M, Bronsky J, Campoy C, Domello M, Embleton N i wsp. Complementary Feeding: A Position Paper by the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition (ESPGHAN) Committee on Nutrition. JPGN 2017;64: 119–13.
- Nehring-Gugulska M.: Warto karmić piersią. Medela Polska, Warszawa 2010: 173–178
- Duijts L., Jaddoe V.W., Hofman A., Moll H.A. Prolonged and exclusive breastfeeding reduces the risk of infectious diseases in infancy. Pediatrics. 2010; 126
- Wondering how long to keep breastfeeding? https://www.breastfeeding.asn.au/resources/wondering-how-long-breastfeed [dostęp z 20.11.2024].