Zawiera innowacyjną formę żelaza i kwas foliowy, a do tego witaminy: C, B₂ i B₆. Składniki suplementu diety wspomagają prawidłową produkcję czerwonych krwinek i hemoglobiny or...
Ferrytyna – czym jest? Normy i badanie. Ferrytyna a żelazo
Zacznijmy od wyjaśnienia, czym jest ferrytyna. Otóż jest to nic innego, jak pewien rodzaj białka, które krąży w naszym organizmie. Została ona odkryta w 1937 roku przez francuskiego naukowca Laufbergera, który pozyskał ją z końskiej śledziony. Jej cechą charakterystyczną jest to, że posiada zdolność do wiązania jonów żelaza. Oznacza to, że ferrytyna jest po prostu miejscem składowania żelaza, czyli jego magazynem.
W tym miejscu warto odpowiedzieć na pytanie: dlaczego żelazo musi być połączone z ferrytyną, a nie może samodzielnie przemieszczać się w naszej krwi? Pomimo że żelazo jest składnikiem niezbędnym do życia, to w stosunkowo wysokich ilościach jest toksyczne dla komórek naszego organizmu. Dodatkowo przyczynia się do rozwoju stresu oksydacyjnego, czyli stanu, w którym zaburzona jest równowaga pomiędzy poziomem szkodliwych dla zdrowia wolnych rodników a stężeniem przeciwutleniaczy, których zadaniem jest ich neutralizowanie. I tu z pomocą przychodzi właśnie ferrytyna. Jeśli połączy się ona z żelazem, to pierwiastek ten przestaje być dla nas niebezpieczny.
Ferrytyna to nie tylko magazyn żelaza
Panuje powszechne przekonanie, że ferrytyna to wyłącznie magazyn żelaza. Jednak zagłębiając się w niuanse biochemii i medycyny możemy dowiedzieć się, że jej rola w organizmie człowieka jest o wiele szersza. Eksperci sugerują, że ferrytyna jest cząsteczką sygnałową zaangażowaną w procesy zapalne toczące się w naszym organizmie. W związku z tym, w badaniach diagnostycznych może być ona wykorzystywana do oceny przewlekłego stanu zapalnego. Jednak ten obszar wymaga jeszcze dokładnego zbadania.
Ferrytyna – normy
Oznaczenie stężenia ferrytyny we krwi jest jednym z kluczowych elementów diagnostyki chorób. Pojawia się zatem pytanie: jakie są normy dla ferrytyny? Otóż przyjmuje się, że w przypadku kobiet, wartości referencyjne mieszczą się w zakresie 10-200 µg/ml, zaś w przypadku mężczyzn wynoszą one 15-400 µg/ml. Należy jednak zaznaczyć, że podane normy mogą nieco różnić się w zależności od laboratorium, w którym wykonywane jest badanie. Z tego względu podczas interpretacji wyników należy kierować się wartościami referencyjnymi, które są zamieszczone na karcie z wynikami badań krwi.
Ferrytyna – przyczyny i objawy niedoboru
Jeśli już wiadomo, czym jest ferrytyna oraz jaki jest jej prawidłowy poziom w organizmie, to przejdźmy do wyjaśnienia, o czym świadczy jej zbyt niskie stężenie we krwi. Gdy poziom ferrytyny ulegnie obniżeniu poniżej 12-15 µg/ml to wskazuje to na wystąpienie anemii (niedokrwistości) z niedoboru żelaza. Warto jednak mieć świadomość, że stężenie ferrytyny może być też niższe u kobiet przed menopauzą. Wynika to z tego, że podczas menstruacji dochodzi do utraty żelaza wraz z krwią.
Jeśli zaobserwujemy u siebie niepokojące objawy, które mogą wskazywać na anemię, warto wówczas oznaczyć właśnie poziom ferrytyny. Objawy, o których mowa to przede wszystkim:
- uczucie przewlekłego zmęczenia,
- bóle i zawroty głowy,
- mniejsza tolerancja wysiłku połączona z dusznościami,
- bladość skóry,
- rany w kącikach ust,
- pojawienie się łyżeczkowatych paznokci (tzw. koilonychia),
- ciągłe uczucie zimna,
- nadmierne wypadanie włosów.
Jak można się spodziewać, niedoborem żelaza szczególnie zagrożone są osoby, które nie dostarczają odpowiednich ilości tego składnika. Jako że głównym źródłem pokarmowym żelaza są mięso i ryby, to z jego deficytem niejednokrotnie zmagają się weganie. Ponadto brak żelaza może zwykle występować u:
- sportowców,
- osób cierpiących na choroby układu pokarmowego (np. celiakię, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, chorobę Leśniowskiego-Crohna, wrzody żołądka),
- dawców krwi,
- kobiet ciężarnych,
- niemowląt urodzonych przedwcześnie lub z niską masą urodzeniową.
Jeśli zdecydujemy się na wykonanie badań diagnostycznych w kierunku anemii, warto oznaczyć poziom jeszcze innych parametrów. Należą do nich:
- hemoglobina (Hb),
- liczba krwinek czerwonych (RBC),
- objętość krwinek czerwonych (MCV),
- średnie stężenie hemoglobiny w krwi (MCHC),
- żelazo,
- wysycenie transferyny żelazem (TfS),
- całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC).
Warto wykonać badania dodatkowe, ponieważ w przypadku, gdy anemii towarzyszą choroby przewlekłe, wówczas sam poziom ferrytyny może być w normie, a nawet może być nieco podwyższony.
Ferrytyna – co zrobić, gdy jest za niska?
Niski poziom ferrytyny może być wskazaniem do uzupełnienia niedoborów żelaza. W tym celu należy włączyć do diety produkty będące dobrym źródłem tego pierwiastka. Zaliczamy do nich przede wszystkim mięso, podroby (np. wątróbkę), ryby i owoce morza. Spośród produktów roślinnych żelaza dostarczą nam m.in. nasiona roślin strączkowych (np. fasola, soczewica, ciecierzyca, groch, soja), orzechy (np. pistacje, nerkowce), pestki dyni, nasiona słonecznika, zielona pietruszka, sezam niełuskany, owoce suszone (morele, daktyle), kasza gryczana i jaglana oraz kakao.
Jednocześnie warto pamiętać o tym, że żelazo „pochodzenia roślinnego” (inaczej żelazo niehemowe) wchłania się w mniejszym stopniu, niż żelazo z produktów zwierzęcych (tzw. żelazo hemowe). Jednakże biodostępność tego pierwiastka można zwiększyć poprzez dostarczenie witaminy C. Jej naturalnym źródłem są m.in.: kiwi, cytrusy, czarne porzeczki, truskawki, brokuły, brukselka, papryka. Stąd warto łączyć w jednym posiłku produkty będące źródłem niehemowego żelaza i witaminy C.
Innym rozwiązaniem jest sięgnięcie po preparaty z żelazem.
Ferrytyna – przyczyny i objawy nadmiaru
O ile zbyt niski poziom ferrytyny wskazuje na niedobór żelaza w organizmie, tak stężenie ferrytyny ponad normę niekoniecznie musi świadczyć o nadmiarze tego pierwiastka. Niemniej podwyższona ferrytyna to jeden z sygnałów wskazujących na hematochromatozę, czyli chorobę polegającą na zbyt intensywnym wchłanianiu żelaza z przewodu pokarmowego i nadmiernym jego okładaniu się w tkankach organizmu.
Podwyższone stężenie ferrytyny może też wskazywać na to, że wraz z dietą dostarczamy zbyt duże ilości żelaza (np. w postaci suplementów diety). Jeśli przyczyną wysokiego stężenia ferrytyny jest nadmiar żelaza, to stan ten może objawiać się m.in.: pojawieniem się wzdęć i zaparć, bólami brzucha, nudnościami, osłabieniem, a także bólem stawów.
Ponadto wzrost poziomu ferrytyny obserwuje się również w przebiegu chorób infekcyjnych, a także na skutek toczącego się w organizmie stanu zapalnego. Dodatkowo podwyższony poziom ferrytyny może towarzyszyć chorobom wątroby i nerek, a także chorobom nowotworowym.
Ferrytyna – jak wygląda badanie?
Oznaczenie poziomu ferrytyny wykonuje się poprzez pobranie krwi żylnej. Jeśli chodzi wyłącznie o ten jeden parametr, to nie ma konieczności, aby przed badaniem być na czczo. W przypadku, gdy zależy nam na diagnostyce anemii, to badania tego nie zaleca się wykonywać w okresie infekcji lub po wykonanym intensywnym wysiłku fizycznym.
Wsparcie w problemach ze słuchem, zwłaszcza szumów usznych. Ułatwia zasypianie. Kompleksowe połączen...
Wspomaga utrzymanie prawidłowego widzenia.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.
Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie kości, mięśni i układu nerwowego. Uzupełnia niedobór witamin D₁...
Preparat stosowany w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów, reumatoidalnego oraz łuszczycowego za...
Dla dorosłych i dzieci od 1. dnia życia. DHA z alg i witamina D – dla mamy i dziecka – wspomagają pr...
Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych. Zawiera: ekstrakt z ruszczyka kolczastego, e...
Dostarcza substancje wspomagające procesy odbudowy uszkodzonych nerwów, monofosforan urydyny, witami...
Uzupełnia codzienną dietę w składniki odżywcze, które wspomagają utrzymanie prawidłowego widzenia i...
Źródła:
- Knovich MA. i wsp.: Ferritin for the clinician. Blood Rev., 2009, 23, 3, 95-104.
- Ferrara F. i wsp.: Serum ferritin as a predictor of treatment outcome in patients with chronic hepatitis C. Am J Gastroenterol., 2009, 104, 3, 605-616.
- Kell DB. i wsp.: Serum ferritin is an important inflammatory disease marker, as it is mainly a leakage product from damaged cells. Metallomics, 2014, 6, 4, 748-773.
- Moreira AC. i wsp.: Ferritin: An inflammatory player keeping iron at the core of pathogen-host interactions. Microorganisms, 2020, 8, 4, 589.
- Daru J. i wsp.: Serum ferritin as an indicator of iron status: what do we need to know? Am J Clin Nutr., 2017, 106, 1634-1639.