Przemocowcy zniekształcają rzeczywistość, aby kontrolować działania innych ludzi. Zaspokajają swoje potrzeby, tworząc hierarchiczność w relacji. Gaslighting występuje głównie w romantycznych związkach, ale może dotyczyć również przyjaciół i rodziny, pojawiać się w pracy czy szkole.
Gaslighting: co to takiego? Kto jest ofiarą gaslightingu?
Początkowo można nie zdawać sobie sprawy, że jest się ofiarą gaslightingu. Jednak długotrwałe nadużycia wpływają na niepewność własnej percepcji i osądów. Gaslighting może skutkować obniżeniem samooceny oraz pewności siebie ofiary, pojawieniem się zaburzeń lękowych i depresyjnych, a także wprawiać w dezorientację i prowadzić do izolacji społecznej. Wpływa również na problemy z otwartością na nowe relacje i z zaufaniem.
Wiele ofiar przez manipulacje przemocowców obwinia siebie za niepowodzenia oraz problemy w relacji. Ofiary gaslightingu często wybierają wiarę w kłamstwa sprawcy przemocy, żeby uchronić się przed utratą relacji i zaakceptowaniem faktu, że bliska osoba dokonywała względem nich nadużyć.
Powrót do dobrego samopoczucia może być trudniejszy, gdy ofiara nawet po ujawnieniu się prawdy zaprzecza problemom w związku. Reinterpretacja doświadczenia w świetle wszystkich faktów wymaga czasu. Jest to szczególnie trudne, jeśli nie zdawaliśmy sobie sprawy z przemocowych zachowań, a wspomnienia związane z relacją są w większości pozytywne. Wiele związków rozpada się, powodując bolesną utratę bliskiej osoby. Nawet jeśli nie dojdzie do rozstania, relacja zmienia się na zawsze. Warto jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach, gdy obie strony są zmotywowane do wspólnej pracy, mającej na celu poprawę więzi i wypracowanie adaptacyjnych, niekrzywdzących zachowań, związek może zostać wzmocniony, a przeszłość przepracowana. Z tego powodu istotne jest, żeby rozróżniać i identyfikować zachowania przemocowe.
Gaslighting: przykłady. To sygnały, że dzieje się coś złego!
Opowiadanie rażących kłamstw
Można zdawać sobie sprawę z bycia okłamywanym, a równocześnie w to nie wierzyć, ze względu na siłę perswazji przemocowca. Takie zachowanie tworzy mętlik w głowie ofiary i pozostawia niepewność w stosunku do intencji, kolejnych czynów i słów sprawcy przemocy. Ofiara może odczuwać zdezorientowanie co do tego, co jest prawdą, a co fikcją. Co więcej, przemocowcy często przypisują mówienie kłamstw innym bliskim osobom ofiary, odbierając jej możliwość poszukiwania pomocy u niezaangażowanych w relację. W rezultacie ofiara izoluje się od nich i przybliża się do sprawcy przemocy. Odosobnienie ofiary daje przemocowcom większą kontrolę nad osobą uwikłaną w relację.
Wspiera funkcjonowanie układu nerwowego, pomaga w redukcji zmęczenia, skraca czas potrzebny na zaśnięcie. Zawiera magnez, L-tryptofan, melatoninę, niacynę (wit. B3), ryboflawi...
Nieprzyznawanie się do błędów
Sprawca przemocy może zaprzeczać swoim słowom czy uczynkom, nawet jeśli zostanie mu przedstawiony dowód. Takie zachowanie sprawia, że ofiara zaczyna kwestionować swoją rzeczywistość i doszukuje się błędów w swoim zachowaniu. Może to również sprawiać, że będzie czuła się niewidziana i niesłyszana. Przemocowcy nie przyznają się do błędów. Robią to, aby uniknąć wzięcia odpowiedzialności za swoje czyny.
Atakowanie fundamentalnych wartości ofiary
Przemocowcy mogą używać tego, co jest bliskie i drogie ofierze jako swojej broni. Będą atakować fundamentalne wartości, podważać ich wagę i umniejszać. Sprawcy przemocy podkopują fundamenty ofiary, żeby zniszczyć jej obraz siebie oraz tożsamość.
Wysyłanie mieszanych sygnałów
Do zachowań przemocowych zalicza się przeplatanie pozytywnych oraz negatywnych komunikatów, np. pochwał z obelgami. Przemocowcy wykorzystują pozytywne wzmocnienie, aby zmylić ofiarę. To skutkuje spotęgowaniem poczucia niepokoju, niepewności i dezorientacji.
Utrzymywanie ofiary w niepewności co do rzeczywistości
Przemocowcy wiedzą, jak ważne jest posiadanie poczucia stabilności i harmonii. Wykorzystują to i manipulacyjnymi technikami zmuszają do ciągłego kwestionowania otaczającej ofiarę rzeczywistości. W efekcie ofiara zwraca się do bliskiej osoby, by poczuć się bardziej stabilnie, a najczęściej tą osobą jest właśnie sam sprawca przemocy.
Kwestionowanie zdrowia psychicznego ofiary
Przemocowcy wmawiają ofierze, że ma problemy na podłożu psychologicznym. To jedno z najskuteczniejszych narzędzi sprawcy przemocy, ponieważ wpływa na dyskredytację drugiej osoby. Kwestionowanie stanu zdrowia psychicznego ofiary gaslightingu sprawia, że ludzie z jej otoczenia mogą dystansować się od niej, pogłębiając odczuwane poczucie izolacji oraz odosobnienia.
Lekceważenie uczuć, myśli oraz potrzeb ofiary
Sprawcy przemocy często trywializują odczucia drugiej osoby. To sprawia, że ofiara ma poczucie niskiej wartości i jest bardziej podatna na dalsze manipulacje. Może to również powodować pojawienie się oraz rozwój zaburzeń depresyjnych i osobowości zależnej.
Rozpraszanie podczas konfrontacji
Kolejną techniką przemocowców jest rozpraszanie ofiary podczas konfrontacji. Sprawcy przemocy często zadają wiele pytań albo zmieniają temat, zamiast omawiać problem. To nie tylko przerywa tok myślenia ofiary, ale powoduje, że może ona odczuwać mniejszą potrzebę naciskania na sprawę, gdy widzi, że jej działania nie prowadzą do uzyskania odpowiedzi ani rozwiązania konfliktu.
Niektóre popularne zwroty, które można usłyszeć od przemocowca:
- Przestań płakać, przecież nic się nie stało.
- Przestań zachowywać się jak szaleniec.
- Zachowujesz się paranoicznie.
- Wymyślasz to wszystko.
- To się nigdy nie zdarzyło.
- Wiesz, że masz problemy z pamięcią.
- Znowu przejawiasz niewdzięczność.
- Dlaczego ktokolwiek miałby ci uwierzyć?
- Nie masz dystansu do siebie.
- Wszystko sobie wyobrażasz i dopowiadasz.
- Brzmisz jak szaleniec, wiesz o tym, prawda?
Zachowania ofiary gaslightingu
Wpływ gaslightingu może powodować niepokój, depresję i inne problemy ze zdrowiem psychicznym, w tym rozwój uzależnień czy pojawienie się myśli samobójczych. Z tego powodu ważne jest, aby rozpoznać, czy oraz kiedy doświadcza się gaslightingu. Przykładowe zachowania ofiary to:
- Zadawanie sobie pytania: „Czy jestem zbyt wrażliwy?”.
- Poczucie dezorientacji w związku.
- Przepraszanie, nawet jeśli jednostka nie popełniła błędu.
- Poczucie braku szczęścia bez uświadamiania sobie przyczyny.
- Usprawiedliwianie zachowania sprawcy przemocy.
- Problemy z podejmowaniem prostych decyzji.
- Zastanawianie się nad swoją wartością.
- Staranie się, by sprostać oczekiwaniom i wymaganiom innych, nawet jeśli są one nierozsądne i sprzeczne z potrzebami jednostki.
- Wątpienie w przeżywane uczucia i otaczającą rzeczywistość.
- Kwestionowanie swojego osądu i postrzegania.
- Strach przed odzywaniem się, dzieleniem się opiniami czy wyrażaniem emocji.
- Poczucie bezbronności, braku pewności siebie, samotności, bezsilności i niepewności.
- Kwestionowanie swojej tożsamości.
Co zrobić, gdy jesteś ofiarą gaslightingu?
Na początku należy zidentyfikować problem. Rozpoznanie sytuacji problemowej to pierwszy krok ku zmianie. Warto przyjrzeć się swoim relacjom i zastanowić się, czy nie występują w nich zachowania przemocowe.
Następnie dobrze nauczyć się oddzielać prawdę od zniekształceń. Przydatne będą dyktafon oraz dziennik, dzięki którym można rejestrować rozmowy. O pomoc w obiektywnej ocenie treści warto poprosić bliską i zaufaną osobę, niebędącą sprawcą przemocy.
Do poprawy funkcjonowania przydatne będą również ćwiczenia mentalne, które wpłyną na zmianę sposobu myślenia o sobie. Warto wizualizować siebie w pozytywnym świetle, skupiając się na swoich dobrych stronach i osiągnięciach. Przydatne będzie stosowanie pozytywnych afirmacji. Takie działanie pozwoli przywrócić równowagę oraz pozytywną samoocenę.
Należy dać sobie przyzwolenie na odczuwanie wszystkich uczuć. Niezwykle ważne jest to, żeby zauważyć oraz zaakceptować, że to, co odczuwamy, jest w porządku i mamy do tego prawo. W przypadku trwającego konfliktu warto zidentyfikować swoje uczucia. Kluczem nie jest całkowita eliminacja wydarzeń czy aktywności, które negatywnie na nas wpływają, ale nauka jak postępować w sytuacjach kryzysowych.
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się. Zawiera olej z ryb i olej z wiesiołka – źródła naturalnych kwasów tłuszczowych omega-3 (EPA i DHA) oraz omega-6...
Warto również zapewnić sobie przestrzeń, aby zrezygnować z toksycznej relacji. Częścią tego, co sprawia, że opuszczenie związku jest bolesne i trudne, jest to, że przemocowiec może być ważną osobą, na przykład: partnerem, najlepszym przyjacielem, rodzicem. Jednak w przypadku negatywnego wpływu na nasze samopoczucie, dobrze rozważyć istotność i sens bycia w tym związku. Należy pamiętać, że nie odpowiadamy za czyjeś czyny ani uczucia oraz nie możemy kontrolować opinii innych osób.
Co ważne, warto mieć współczucie dla siebie. Choć bywa to trudne i nawet jeśli nie tkwimy w toksycznej relacji, to często ignorujemy ważność naszych uczuć, a także wymagamy od siebie więcej, niż powinniśmy. Kiedy brakuje nam pewności siebie i odczuwania siły, jeszcze trudniej jest podarować sobie zrozumienie, życzliwość i miłość. Trzeba pamiętać, że jesteśmy ludźmi z ograniczonymi zasobami. Warto sobie powiedzieć: „Teraz jest czas na dbanie o siebie”. Dobrze rozprawić się ze swoim wewnętrznym krytykiem i kultywować komunikację przepełnioną ciepłem, troską i empatią.
Zawsze warto zwrócić się po pomoc do specjalisty. Jeśli występują problemy natury psychologicznej, dobrze zgłosić się na konsultację do psychologa lub psychiatry. W przypadku rozwoju przemocy należy udać się do odpowiednich służb i instytucji, które zapewnią opiekę oraz bezpieczeństwo ofierze, osobie potrzebującej wsparcia.