Czym jest jaskra?
Jaskrą określa się grupę chorób, charakteryzujących się postępującym uszkodzeniem nerwu wzrokowego, obumieraniem komórek zwojowych siatkówki (komórki odbierające sygnały z fotoreceptorów i przekazujące je do nerwu wzrokowego) w wyniku niedokrwienia lub zaburzeń autoimmunologicznych, zmianami morfologicznymi tarczy nerwu wzrokowego oraz ubytkami obrazu w polu widzenia. Może to skutkować pogorszeniem lub całkowitą utratą wzroku.
Głównym czynnikiem ryzyka rozwoju jaskry jest zwiększone ciśnienie cieczy wodnistej wypełniającej gałkę oczną. Powoduje to ucisk na komórki nerwu wzrokowego oraz małe naczynia krwionośne, przez co dochodzi do niedokrwienia, ograniczenia dostarczania substancji niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania oka, a w konsekwencji obumierania komórek nerwu wzrokowego i komórek siatkówki.
Produkt polecany jest w przypadku neurodegeneracyjnych chorób oczu, w szczególności jaskry.
Mechanizm regulacji ciśnienia wewnątrzgałkowego
Prawidłowe ciśnienie w gałce ocznej mieści się w granicach 8 a 21 mmHg. W ciele rzęskowym, znajdującym się w górnej i dolnej części soczewki, cały czas produkowany jest płyn, który wypełnia gałkę oczną. Aby utrzymać ciśnienie na odpowiednim poziomie, konieczny jest stały odpływ cieczy wodnistej z oka, który odbywa się dwoma drogami:
- w ok. 70% uchodzi on przez przednią część oka, a dokładnie przez kąt utworzony przez tęczówkę i rogówkę, zwany kątem przesączania;
- w ok. 30% płyn wypływa z gałki ocznej drogą naczyniówkowo-twardówkową.
Następnie płyn ten jest wchłaniany do krwioobiegu przez tzw. otworki beleczkowania (system pozwalający na odpływ cieczy z oka do naczyń krwionośnych).
Rodzaje jaskry
Ze względu na upośledzenie odpływu cieczy wodnistej z oka wyróżnia się jaskrę pierwotną z otwartym kątem przesączania, jaskrę pierwotną z zamkniętym kątem przesączania oraz jaskrę wtórną.
Najczęściej występującą w populacji jest jaskra pierwotna z otwartym kątem przesączania (JPOK), w której dochodzi do zamknięcia otworków beleczkowania, co powoduje zmniejszenie odpływu cieczy z oka i wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego. Może ona rozwijać się przez wiele lat i nie dawać żadnych objawów. Z tego względu ten rodzaj jaskry wykrywany jest dopiero w zaawansowanym stadium, kiedy dochodzi już do ubytków w centralnym polu widzenia.
Jaskra pierwotna z zamkniętym kątem przesączania charakteryzuje się zatrzymaniem odpływu cieczy z oka w wyniku zrośnięcia tęczówki z rogówką, co powoduje zamknięcie kąta przesączania i zatrzymania wypływu cieczy. Występuje rzadziej niż JPOK, a jej objawy pojawiają się już we wczesnym stadium. Niekiedy może dojść do ostrego ataku jaskry, w którym ciśnienie w gałce ocznej wzrasta do 50-100 mmHg, występuje ból oczu, zamazane widzenie, silne bóle głowy, a także nudności i wymioty.
Jaskra wtórna rozwija się w wyniku przebiegu innej choroby oczu. Wyróżnia się jaskrę wtórną barwnikową, zapalną, urazową, neowaskularną, a także związaną z patologią soczewki.
Jaskra – przyczyny
Jako główny czynnik rozwoju jaskry wskazuje się zwiększone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Normalne ciśnienie w gałce ocznej wynosi od 8 do 21 mmHg, jednak niektóre czynniki powodują jego wzrost powyżej dopuszczalnej górnej granicy, co wywołuje lub zwiększa ryzyko rozwoju jaskry.
Czynniki te można podzielić na zależne i niezależne. Do niezależnych zalicza się te, na które nie mamy wpływu, czyli:
- wiek (ryzyko zachorowania na jaskrę wzrasta wraz z wiekiem),
- czynniki genetyczne (występowanie jaskry u innych członków rodziny),
- pochodzenie etniczne,
- płeć (kobiety są bardziej narażone na zachorowanie na jaskrę).
Natomiast czynniki zależne to takie, na które mamy wpływ i dzięki odpowiedniemu leczeniu możemy je wyeliminować, zapobiegając w ten sposób jaskrze. Są to:
- niskie ciśnienie tętnicze,
- podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe (powyżej 21 mmHg),
- wysoka krótkowzroczność,
- stosowanie niektórych leków – kortykosteroidów,
- w niewielkim stopniu: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, miażdżyca.
Objawy jaskry. Jak ją rozpoznać?
Popularnie występująca jaskra z otwartym kątem przesączania jest trudna do wykrycia ze względu na brak występowania specyficznych objawów.
Pierwszymi pojawiającymi się zmianami są ubytki w wewnętrznej części pola widzenia, które są niwelowane poprzez nakładanie się na siebie obrazy z obu oczu. Widoczne pogorszenie widzenia pacjent obserwuje dopiero w momencie znacznego zaawansowania choroby, kiedy ubytki sięgają już centralnej części obrazu.
W przypadku jaskry z zamkniętym kątem przesączania objawy pojawiają się już na początku choroby i są nimi: koła świetlne pojawiające się w obrębie źródeł światła, zamglone widzenie, bóle oczu, bóle głowy (promieniujące do potylicy), skroni i zębów, nudności oraz wymioty.
Nieodzowne wsparcie w procesie przywracania integralności błon komórkowych, które uległy uszkodzeniu wskutek degeneracyjnych zmian patologicznych oka, np. jaskry.
Jak leczyć jaskrę?
Leczenie jaskry polega na obniżeniu podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego o 20-30% w stosunku do ciśnienia początkowego oraz regeneracji uszkodzonych struktur oczu.
W celu obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego stosuje się w postaci kropli leki redukujące ilość wytwarzanej cieczy wodnistej w oku np. beta-blokery, inhibitory anhydrazy węglanowej czy agonistów receptorów α2 lub zwiększające odpływ cieczy drogą naczyniówkowo-twardówkową – analogi prostaglandyn i prostamidów. Innym sposobem jest wykonanie na chorym oku zabiegu laserowego lub zabiegu chirurgicznego mających udrożnić szlaki odprowadzające ciecz z oka.
Dodatkowo w jaskrze można stosować preparaty mające na celu regenerację uszkodzonych komórek nerwowych, w tym komórek zwojowych siatkówki, a dokładnie utrzymanie integralności ich błon komórkowych, polepszając w ten sposób funkcjonowanie i przekazywanie sygnału do mózgu. Takimi substancjami mogą być cytykolina, koenzym Q czy wyciąg z miłorzębu japońskiego, które w aptekach dostępne są w postaci tabletek lub kropli do oczu.
Źródła:
- Red. Andrzej Grzybowski – Okulistyka, Edra Urban&Partner, Wrocław 2018
- Maria Hanna Niżankowska – Okulistyka. Podstawy kliniczne – PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2007
- Alexander K. Schuster, Carl Erb, Esther M. Hoffmann, Thomas Dietlein, Norbert Pfeiffer – The Diagnosis and Treatment of Glaucoma, Deutsches Ärzteblatt International, 2020, 117(13), str. 225-234
- Vincenzo Parisi, Francesco Oddone, Lucia Ziccardi, Gloria Roberti, Gianluca Coppola, Gianluca Manni – Citicoline and Retinal Ganglion Cells: Effects on Morphology and Function, Current Neuropharmacology, 2018, 16(7), str. 919-932
- Michela Fresina, Anna Dickmann, Annabella Salerni, Fabio De Gregorio, Emilio C Campos – Effect of oral CDP-choline on visual function in young amblyopic patients, Graefe’s archive from clinical and experimental Ophthalmology, 2008, 246(1), str. 143-150