Rola wody w organizmie
Woda jest bez wątpienia najważniejszym składnikiem odżywczym dla każdej komórki w naszym organizmie. Stanowi kluczowy komponent wielu reakcji biochemicznych, enzymatycznych, o podłożu hormonalnym i termoregulacyjnym. Prawidłowe nawodnienie organizmu wynosi ok. 2,5 litra wody dziennie.
Właściwe nawodnienie warunkuje m.in.:
- usuwanie toksyn z organizmu,
- amortyzowanie stawów,
- wspomaganie procesów trawienia,
- usuwanie patogenów z układu moczowego,
- normalizowanie wartości ciśnienia tętniczego krwi.
Wraz z wiekiem zawartość wody w organizmie spada. U dorosłych kobiet procentowa objętość tej substancji jest nieco mniejsza niż u mężczyzn. Jest to związane z większą zawartością tkanki tłuszczowej u kobiet.
Czym jest odwodnienie?
Odwodnienie jest stanem, gdy organizm zaczyna tracić znacznie więcej wody, niż przyjmuje. Warto podkreślić, że nie dochodzi do niego w sposób nagły, a stopniowy. Pierwsze niepokojące sygnały pojawiają się, gdy poziom nawodnienia spadnie o ok. 2%. Nawet niewielka utrata wody poważnie zaburza funkcjonowanie całego organizmu. Długotrwały stan odwodnienia jest bardzo niebezpieczny dla zdrowia, a nawet życia.
Jakie mogą być przyczyny odwodnienia? Do najczęściej spotykanych zaliczają się:
- długotrwałe wymioty lub biegunki,
- przyjmowanie zbyt małej ilości płynów,
- udar cieplny,
- intensywny wysiłek fizyczny,
- przyjmowanie zbyt dużej ilości produktów o działaniu odwadniającym np. kawy lub alkoholu,
- wysoka gorączka,
- długotrwała ekspozycja na promieniowanie słoneczne,
- cukrzyca.
Wspomaga odbudowę mikroflory jelitowej np. po infekcjach, po antybiotykoterapii, podczas podróży do innych stref klimatycznych.
Objawy odwodnienia
Objawy odwodnienia uzależnione są od jego stopnia. Czasami są one widoczne na pierwszy rzut oka, a czasem nie jest to aż tak oczywiste.
Lekkie odwodnienie objawia się m.in.:
- wzmożonym uczuciem pragnienia,
- bólem głowy,
- zaparciem,
- ciemnożółtym kolorem moczu,
- uczuciem zmęczenia,
- rzadkim oddawaniem moczu.
Człowiek, który doświadcza pierwszych objawów odwodnienia, często charakteryzuje się bladymi powłokami skórnymi i suchą skórą wokół ust. Jeżeli na tym etapie nie zadba się o odpowiedni podaż płynów, objawy odwodnienia znacznie się pogłębiają.
Ciężkie odwodnienie objawia się m.in.:
- przyspieszeniem akcji serca,
- utratą elastyczności skóry,
- zaburzeniem widzenia,
- nerwowością,
- osłabieniem,
- sennością,
- dusznością,
- drżeniem mięśniowym,
- wstrząsem krwotocznym,
- omdleniami.
Mało specyficznym, neurologicznym objawem odwodnienia jest… wolniejsza praca mózgu. Przy niedostatecznej podaży płynów, organ ten nie funkcjonuje prawidłowo, co może się manifestować pod postacią zaburzonej koncentracji, wahań nastroju, a także problemów z pamięcią.
Odwodnienie u dzieci i seniorów
Odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci, w tym przede wszystkim niemowlaków. Wyraźnym znakiem poważnego stopnia odwodnienia jest zapadające się ciemiączko na głowie. Ponadto rodzic może wówczas zaobserwować zapadnięte powieki i policzki, brak wydzielania łez podczas płaczu, a także zatrzymanie oddawania moczu.
Na odwodnienie szczególnie narażeni są również seniorzy, ponieważ w tej grupie wiekowej występuje zmniejszone pragnienie. Co więcej, wiele osób po 60. roku życia przyjmuje leki o działaniu moczopędnym, co dodatkowo pogłębia zjawisko odwodnienia.
Istnieje szereg chorób, które zwiększają ryzyko odwodnienia. Zaliczają się do nich m.in.:
- cukrzyca,
- choroby nerek,
- przeziębienie i grypa,
- otyłość.
Jak skutecznie nawodnić organizm?
Najlepszym sposobem na szybkie nawodnienie organizmu jest… picie wody. Ważne jest tylko, aby robić to stopniowo, małymi łykami.
Co najlepiej nawadnia organizm? Na rynku znaleźć można szereg preparatów nawadniających, które zawierają w składzie najważniejsze elektrolity. Które z nich wybrać? Warto upewnić się, że preparat zawiera potas, sód, wapń, fosforany, chlorek i wodorowęglan. Te elektrolity mają zdolność do wiązania i zatrzymywania wody w organizmie. Preparaty z elektrolitami skutecznie i w szybkim czasie uzupełniają niedobór płynów.
Elektrolity są dostępne w różnych postaciach (przeznaczonych do rozpuszczania w sokach lub wodzie):
- proszku,
- granulatu,
- tabletek musujących.
Jeżeli odwodnienie jest skutkiem infekcji przebiegającej z gorączką, wymiotami lub biegunkami, konieczne jest przyjmowanie środków, które są wzbogacone o żywe kultury bakterii i glukozę. Dobroczynne bakterie wspierają pracę jelit, a glukoza z kolei zwiększa przyswajalność sodu i potasu przez błonę śluzową jelita cienkiego. To wszystko przyczynia się do zachowania równowagi wodno-elektrolitowej i usprawnia metabolizm.
Duże znaczenie w nawodnieniu organizmu ma dieta. Warto zatem spożywać takie produkty, jak, m.in.:
- świeże warzywa i owoce, w tym głównie większe ilości marchwi, bananów (są bogate w potas), jabłek, kukurydzy i buraków. Produkty te są szczególnie bogate w elektrolity;
- orzechy i nasiona – w tym przede wszystkim dużo orzechów włoskich i laskowych, migdałów, pistacji, nasion słonecznika i dyni;
- kompoty i herbatki ziołowe;
- rośliny strączkowe – bogatym źródłem cennych elektrolitów są soczewica i fasola. Warto jednak pamiętać o dodatkowym przyprawieniu potraw składających się z roślin strączkowych, aby uniknąć nadmiernego tworzenia się gazów;
- zupy i napoje typu smoothies.
Gdy pojawiają się pierwsze objawy odwodnienia, należy unikać produktów, które jeszcze bardziej nasilają utratę płynów. Konieczne jest ograniczenie picia kawy, mocnej herbaty i napojów energetycznych, bogatych w węglowodany proste.
Źródła:
- K. Wiśniewska i K. Okręglicka. Effect of dehydration on cognitive functions, “Med Og Nauk Zdr., nr 4, 2021.
- I. Idasiak-Piechocka. Odwodnienie – patofizjologia i klinika, „Forum Nefrologiczne”, nr 1, 2012.
- D. Bieniek, J. Husejko, M. Prylińska i in. Problem odwodnienia wśród osób starszych, „Gerontologia Polska”, nr 27, 2019.