- Oparzenia słoneczne to uszkodzenia skóry wywołane nadmiernym wystawieniem na promieniowanie UV.
- Typowe objawy oparzeń słonecznych obejmują: zaczerwienienie, ból, obrzęk, a w cięższych przypadkach pęcherze.
- Na oparzenia słoneczne 2. stopnia, charakteryzujące się pęcherzami i intensywnym bólem, zaleca się chłodzenie skóry, nawilżanie oraz stosowanie preparatów przyspieszających regenerację naskórka.
- Co zrobić, żeby uniknąć oparzeń słonecznych i jak sobie z nimi radzić? Przeczytaj w poniższym artykule. A jeszcze więcej podobnych podpowiedzi znajdziesz na Zdrowych Rozwiązaniach >>>
Suchy spray na rany, otarcia, niewielkie oparzenia, skaleczenia skóry. Przyśpiesza gojenie, łagodzi i koi.
Przyczyny powstawania oparzeń słonecznych
Oparzenia słoneczne to ostra reakcja skóry, spowodowana ekspozycją na światło ultrafioletowe (UV), będące jedną ze składowych światła słonecznego, przenikającego do powierzchni ziemi przez atmosferę. Skutki nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV mogą obejmować: uszkodzenie skóry z bolesnym rumieniem (oparzenie I stopnia – najczęściej spotykane), aż do obrzęku, tworzenia się pęcherzyków i pęcherzy (oparzenie II stopnia).
Promienie UVB w większym stopniu niż promienie UVA odpowiedzialne są za powstawanie oparzeń słonecznych. W przebiegu zapalenia wywołanego promieniowaniem UV następuje rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry i napływ mediatorów zapalenia (cytokin, prostaglandyn, histaminy), czego efektem jest powstanie charakterystycznego rumienia towarzyszącego oparzeniu. UVA wnika głęboko do skóry właściwej i prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń DNA, czego konsekwencją jest śmierć komórek skóry i przyspieszenie procesu jej starzenia się.
Od tego, czy skóra ulegnie oparzeniu, zależy wiele czynników, m.in. zabezpieczenie jej filtrem z SPF, czas ekspozycji na słońce, wysokość słońca nad horyzontem (godzina oraz szerokość geograficzna), wysokość nad poziomem morza oraz fototyp skóry. Im skóra jaśniejsza, tym łatwiej i szybciej ulega oparzeniu i słabiej się opala. Obecna definicja typu skóry została sklasyfikowana według podziału na statystycznie grupy w odniesieniu do ich wrażliwości na oparzenia słoneczne i zależy ona od
ilości melaniny (pigmentu) w skórze.
Jak rodzaj karnacji wpływa na zdolność do oparzeń skóry?
Fototyp skóry Fitzpatricka (nazwa pochodzi od lekarza dermatologa, który zaproponował używanie takiej klasyfikacji), czyli rodzaj karnacji i jej zdolność do nabywania oparzeń i opalania się, jest cechą osobniczą, obecną od urodzenia. Należy pamiętać, że osoby o ciemnych fototypach, mimo potencjalnej odporności skóry, mogą ulec poparzeniu podczas ekspozycji na słońce z powodu określonych chorób czy przyjmowania leków wywołujących reakcje fototoksyczne.
Wyróżnia się następujące fototypy skóry:
- I – skóra biała, bardzo często występują na niej piegi, zawsze ulega oparzeniu, nie opala się,
- II – jasna karnacja, często występują na niej piegi, ulega oparzeniom, słabo się opala,
- III – ciemniejsza biała/kremowa karnacja, umiarkowanie ulega oparzeniom, po czym ulega brązowieniu,
- IV – oliwkowa lub jasnobrązowa cera, ulega oparzeniom w minimalnym stopniu, zawsze się opala,
- V – skóra brązowa, rzadko ulega poparzeniom, opala się łatwo na ciemny kolor,
- VI – ciemnobrązowa lub czarna skóra, nigdy nie ulega poparzeniom, nigdy się nie opala.
Jak rozpoznać oparzenie słoneczne?
Oparzenie słoneczne jest rodzajem oparzenia wywołanego promieniowaniem (w tym przypadku promieniowaniem UV).
Stan zapalny skóry objawia się jej różowym lub czerwonym zabarwieniem i może być trudniejszy do zauważenia na brązowej lub czarnej skórze.
Objawy oparzenia słonecznego skóry to:
- temperatura – skóra jest ciepła, a czasem wręcz gorąca,
- ból, tkliwość i świąd poparzonej okolicy ciała,
- obrzęk skóry i tkanki podskórnej w miejscu oparzenia,
- powstawanie wypełnionych płynem pęcherzy, które mogą pęknąć,
- pojawienie się objawów ogólnych oparzenia: bólu głowy, gorączki, nudności i zmęczenia, a nawet wymiotów, jeśli oparzenie słoneczne są ciężkie i rozległe,
- przekrwienie spojówek oka (w przypadku oparzenia okolic twarzy),
- drobnoplamista różowo-czerwona wysypka,
- po kilku dniach od oparzenia naskórek może łuszczyć się i schodzić (nigdy nie wolno zrywać schodzącego naskórka, może to powodować utrudnione gojenie się skóry i powstawanie przebarwień, a nawet blizn).
Silikonowe plastry na rany i blizny
Suchy spray na rany, otarcia, niewielkie oparzenia, skaleczenia skóry. Przyśpiesza gojenie, łagodzi...
Silikonowy żel na rany i blizny
0,9% roztwór soli fizjologicznej o szerokim zastosowaniu.
Objawy oparzenia słonecznego zazwyczaj pojawiają się w ciągu kilku godzin po ekspozycji na słońce (od 3-5 do 12-24 godzin).
Pamiętajmy, że każda odsłonięta część ciała (w tym płatki uszu, skóra głowy, usta, spojówki oka) mogą ulec oparzeniu. Co więcej, nawet zakryte obszary mogą się oparzyć, jeśli nasze ubranie ma luźny splot tkaniny, który przepuszcza światło ultrafioletowe.
Jak leczy się oparzenia słoneczne?
Oparzenia słoneczne zwykle maksymalnie sięgają II stopnia (z wytworzeniem pęcherzy), jednak nieprawidłowa pielęgnacja rany, zrywanie pęcherzy lub ich nadkażenie bakteryjne może spowodować, że potrzebne będzie użycie bardziej profesjonalnych środków. Jeśli w związku z oparzeniem słonecznym występują objawy ogólne – takie, jak gorączka, wymioty – należy możliwie szybko zasięgnąć porady personelu medycznego (mogą być to objawy udaru słonecznego!).
Przeprowadzono liczne badania kliniczne, w których wykazano skuteczność leków mających wpływ na przebieg procesu zapalnego (kortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne, koksyby oraz leki przeciwhistaminowe) w leczeniu ostrych oparzeń słonecznych.
W leczeniu powikłanych ran oparzeniowych stosuje się specjalistyczne opatrunki hydrokoloidowe oraz preparaty i opatrunki zawierające jony srebra.
Czy domowe sposoby na oparzenia słoneczne mogą być skuteczne?
Gdy oparzenie już powstało, należy stosować się do zaleceń związanych z ochroną skóry. Ważne jest:
- unikanie słońca, zakrywanie oparzonych części ciała, aby uniknąć dalszych uszkodzeń skóry;
- w celu zmniejszenia bólu stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (należy pamiętać, że ten rodzaj leków może powodować reakcję fototoksyczną w połączeniu z ekspozycją na słońce) lub paracetamolu;
- picie dużej ilość wody, aby uniknąć odwodnienia (przez oparzoną skóry utrata wody znacznie się zwiększa!);
- częste branie chłodnego prysznica lub kąpieli, niewycieranie skóry do sucha, pozostawienie jej delikatnie wilgotną i dokładne nawilżenie kremem/balsamem, który pomoże zatrzymać wodę w skórze;
- zastosowanie miejscowo kremów łagodzących oparzenia (dedykowane kremy po opalaniu, kremy z aloesem lub soją) lub kremu z niewielkim stężeniem kortykosteroidu (dostępny bez recepty). Nie wolno na oparzenia stosować preparatów miejscowo znieczulających (np. z lidokainą, benzokainą), ponieważ mogą one powodować dodatkowe podrażnienie skóry i reakcje alergiczne.
Jeśli Twoje dziecko doznało rozległego oparzenia słonecznego, warto skonsultować się z lekarzem w celu oceny ewentualnego odwodnienia i stopnia uszkodzenia skóry.
Jak zapobiegać powstawaniu oparzeń po ekspozycji na słońce?
Tak jak w przypadku wielu innych chorób i zaburzeń, także w przypadku oparzeń słonecznych skóry, najważniejsza jest ich profilaktyka. Nie bez powodu zwróciłam uwagę na rodzaje fototypów skóry – znając swój fototyp, możemy przewidzieć, jak nasza skóra zareaguje na promieniowanie słoneczne, a to może pozwolić nam odpowiednio uchronić się przed oparzeniem. Jeśli wiemy, że nasza skóra ma fototyp I, można z łatwością stwierdzić, że każda ekspozycja na promieniowanie UV powinna być zaopatrzona w odpowiednie zabezpieczenie w postaci filtru i odzieży.
Ogólne zasady profilaktyki oparzeń słonecznych to przede wszystkim:
- unikanie słońca w godzinach, w których promieniowanie jest najbardziej intensywne (między godziną 10.00 a 16.00),
- stosowanie odpowiedniej odzieży zabezpieczającej nas przed słońcem (w tym odzieży z filtrem promieniowania UV, szczególnie podczas kąpieli w wodzie),
- skuteczna aplikacja preparatów z SPF (min. 30) – odpowiednio często powtarzana i zastosowana min. 20 minut przed wyjściem na słońce.
Pamiętajmy, że oparzenia skóry powstałe w dzieciństwie predysponują w pewnym stopniu do rozwoju nowotworu skóry w przyszłości – dbajmy szczególnie o zabezpieczenie przed słońcem skóry naszych dzieci!
Łagodzi i redukuje dyskomfort powodowany przez podrażnioną i uszkodzoną skórę, zmniejszając reakcje zapalne oraz wspierając regenerację.
Źródła:
- Han A, Maibach HI – Management of acute sunburn. Am J Clin Dermatol. 5(1):39-47, 2004
- Ebisz M, Brokowska M – Szkodliwe oddziaływanie promieniowania ultrafioletowego na skórę człowieka, Hygeia Public Health, 50(3): 467-473, 2015
- Sayre, R. M., Desrochers, D. L., Wilson, C. J., & Marlowe – Skin type, minimal erythema dose (MED), and sunlight acclimatization. Journal of the American Academy of Dermatology, 5(4), 439–443, 1981
- Fitzpatrick skin phototype https://dermnetnz.org/topics/skin-phototype (dostęp 10.07.2023)
- How to treat sunburn https://www.aad.org/public/everyday-care/injured-skin/burns/treat-sunburn# (dostęp 10.07.2023).