Zgodnie z art. 162 § 1 Kodeksu karnego obowiązek udzielenia pomocy poszkodowanemu ma każdy, kto może to zrobić bez narażania się na niebezpieczeństwo. Niestety świadomość społeczna na temat zasad udzielania pierwszej pomocy jest wciąż niska. Potrzeba wykonania resuscytacji komuś bliskiemu lub nieznajomemu może pojawić się zawsze i wszędzie. Wbrew pozorom, przeprowadzenie dobrego RKO nie jest wcale trudne, a pozwala uratować życie.
Co to jest RKO? Na czym polega resuscytacja?
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa jest szeregiem działań, które mają na celu przywrócenie oddechu, krążenia i niektórych funkcji ośrodkowego układu nerwowego (OUN) lub krążenia oraz oddechu bądź wyłącznie krążenia. Dokładnie tak brzmi pełna, fachowa definicja RKO.
RKO to przede wszystkim podstawowa umiejętność w ratownictwie medycznym, którą powinien opanować każdy dorosły, niezależnie od tego, czy pracuje w zawodzie medycznym, czy też nie. W przypadku zatrzymania krążenia i oddechu czas odgrywa znaczącą rolę. Im szybciej dojdzie do przywrócenia właściwej pracy serca, tym lepiej. Zbyt późne podjęcie działań resuscytacyjnych prowadzi do powstania nieodwracalnych zmian w mózgu, które wynikają z niedokrwienia i w rezultacie niedotlenienia.
Jak szybko należy rozpocząć czynności resuscytacyjne? JAK NAJSZYBCIEJ.Już po 5 minutach bez tlenu mózg umiera. Czy warto rozpoczynać RKO bez znajomości jego zasad? Warto! Nawet niepoprawnie przeprowadzona resuscytacja, zwiększa szanse poszkodowanego na przeżycie. Ponadto nie musisz obawiać się o konsekwencje prawne, gdyż zgodnie z polskim prawem nie poniesiesz odpowiedzialności karnej za błędy popełnione w czasie akcji ratunkowej.
Pozycja boczna ustalona – wskazania, wykonanie
Pozycja boczna ustalona pozwala na utrzymanie drożnych dróg oddechowych u poszkodowanego, który:
- jest przytomny lub nieprzytomny, ale oddycha samodzielnie,
- wymiotuje lub krwawi, co utrudnia oddech.
Boczne ułożenie ciała zapobiega opadaniu języka na tylną ścianę gardła, co u osoby leżącej na wznak może być przyczyną uduszenia. Ponadto pozycja bezpieczna umożliwia swobodne wypływanie śliny, krwi lub wymiocin, dzięki czemu zmniejsza się ryzyko nie tylko zakrztuszenia i zadławienia, ale także zachłystowego zapalenia płuc.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, a także uzupełnienia codzienną dietę w selen i beta-glukan.
- Oceń oddech
Pierwszym krokiem jest ocena oddechu. Jedynie oddychająca osoba może zostać ułożona w pozycji bocznej ustalonej. W przypadku stwierdzenia braku oddechu – wezwij pogotowie ratunkowe i przystąp do RKO.
- Przygotuj poszkodowanego
Zanim ułożysz poszkodowanego na plecach, zdejmij mu okulary, plecak/torebkę i wyjmij duże przedmioty z kieszeni. Uchronisz go przed dyskomfortem bądź urazem.
- Ułóż chorego na plecach i uklęknij przy jednym z jego boków
Ułóż poszkodowanego na plecach, najlepiej na płaskiej powierzchni i wyprostuj wszystkie kończyny.
- Kończynę górną poszkodowanego, znajdującą się po Twojej stronie, ułóż pod kątem prostym w stawie łokciowym i barkowym
Pamiętaj, podczas zgięcia w stawie łokciowym, dłoń chorego powinna być skierowana ku górze.
- Drugą kończynę chwyć za ramię i przełóż przez tułów w taki sposób, by grzbietowa część dłoni była skierowana do twarzy chorego
- Unieś kolano
Dolną kończynę pacjenta, leżącą po drugiej stronie, złap nieco powyżej kolana i pociągnij do góry bez odrywania stopy od podłoża.
- Obróć poszkodowanego
Chwytając poszkodowanego za uprzednio uniesione kolano i łokieć ręki przełożonej przez tułów, obróć go na bok w swoim kierunku.
- Ułóż kończynę dolną
Po przewróceniu pacjenta na bok musisz odpowiednio ułożyć uprzednio pociąganą kończynę dolną. Zegnij nogę w stawie biodrowym i kolanowym w taki sposób, by otrzymać kąt prosty.
- Delikatnie odchyl głowę poszkodowanego do tyłu, by drogi oddechowe pozostały drożne
- Stale obserwuj chorego, możesz przykryć go kocem do czasu przyjazdu zespołu ratownictwa medycznego
Uwaga! Pozycja boczna ustalona u kobiet w ciąży nieco różni się od tradycyjnego modelu. Ciężarną ZAWSZE należy ułożyć na lewym boku. Ułożenie na prawym boku może spowodować ucisk macicy na żyłę główną dolną i aortę brzuszną, powodując zespół aortalno-żylny.
Pozycja boczna ustalona – przeciwwskazania
Chociaż pozycja boczna ustalona zapewnia drożność dróg oddechowych, nie jest wskazana u każdego poszkodowanego. W niektórych przypadkach układanie ciała pacjenta może pogłębić uraz powstały w wyniku wypadku.
Pozycja boczna bezpieczna nie powinna być stosowana u poszkodowanych:
- z nagłym zatrzymaniem krążenia (NZK) – brak oddechu i tętna. Osoby niebędące medykami, ocenie poddają jedynie oddech, gdyż sprawdzenie tętna może wykonać jedynie doświadczony ratownik. W przypadku braku oddechu należy niezwłocznie rozpocząć RKO,
- z urazem/podejrzeniem urazu miednicy, głowy lub kręgosłupa – w przypadku takich pacjentów odradza się pozycję boczną, gdyż wiąże się z przemieszczeniem i zmianą ułożenia ciała, a to może pogorszyć istniejące obrażenia.
RKO – krok po kroku. Jak wykonać resuscytację?
- Bezpieczeństwo Twoje i poszkodowanego
Pierwszym warunkiem przystąpienia do czynności ratunkowych jest zapewnienie bezpiecznych warunków ratownikowi i osobie ratowanej. Jeśli miejsce, w którym znajduje się poszkodowany, nie jest całkowicie bezpieczne, zaniechaj RKO. Wezwij pogotowie ratunkowe i czekaj na przyjazd zespołu.
Brak zagrożenia jest równoznaczny z przystąpieniem do czynności ratujących życie. Pamiętaj, by odpowiednio chronić się przed zakażeniami krwiopochodnymi, np. HIV, WZW C, WZW B. W tym celu załóż lateksowe lub nitrylowe rękawiczki ochronne.
Uwaga! Proces zdejmowania rękawiczek po zakończeniu RKO jest równie ważny w zapobieganiu zakażeniu. Należy je zdjąć w taki sposób, by gołą dłonią nie dotykać zewnętrznej powierzchni, która miała kontakt z płynami ustrojowymi poszkodowanego.
- Oceń przytomność poszkodowanego
W tym celu musisz złapać chorego za barki i potrząsając, zapytać, czy coś się stało. Poszkodowany nie odpowiada, nie rusza się? Możesz śmiało stwierdzić, że doszło do utraty przytomności.
- Wyznacz osobę do pomocy
Kiedy stwierdzisz, że poszkodowany jest nieprzytomny, zawołaj głośno pomoc. Jeśli jesteś w miejscu publicznym, wyznacz jedną osobę do wezwania pogotowia ratunkowego w razie potrzeby.
- Udrożnienie dróg oddechowych
Ostrożnie ułóż osobę poszkodowaną na plecach. Jedną rękę umieść na czole chorego, a palce drugiej pod żuchwą. Następnie delikatnie i ostrożnie odchyl głowę do tyłu, a żuchwę unieś do góry.
Uwaga! W przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa nie należy odchylać głowy do tyłu. Wystarczy uniesienie żuchwy.
- Ocena oddechu
Kolejnym krokiem jest sprawdzenie, czy poszkodowany oddycha. W tym celu musisz użyć trzech zmysłów. Przyłóż ucho blisko ust i nosa chorego, a wzrok skieruj na klatkę piersiową. Jeżeli chory oddycha, wówczas:
- poczujesz strumień powietrza na policzku,
- usłyszysz szmery oddechowe,
- zobaczysz ruchy klatki piersiowej.
Ocena oddechu nie powinna trwać dłużej niż 10 sekund. W trakcie RKO nie ma czasu na zastanawianie się, ważna jest każda sekunda.
Uwaga! Niekiedy ocena oddechu może sprawić duże trudności, przez co osoba ratująca nie jest pewna, czy powinna podjąć czynności resuscytacyjne. Zalecenia wyraźnie mówią, że należy przystąpić do RKO nawet wtedy, kiedy ratownik nie ma pewności, czy poszkodowany oddycha.
Uwaga! Poszkodowany oddychający jak ryba wyciągnięta z wody (nieregularne próby łapania powietrza, czyli oddech agonalny), także wymaga resuscytacji.
Uwaga! Jeśli chory oddycha, należy ułożyć go w pozycji bocznej ustalonej i czekać na przyjazd ambulansu.
- Brak oddechu? Wezwij pogotowie ratunkowe
Jeśli stwierdzisz, że poszkodowany nie oddycha, natychmiast zadzwoń po pogotowie ratunkowe lub sprawdź, czy zrobiła to osoba wcześniej wyznaczona do pomocy.
Nie zapomnij, by w trakcie połączenia z dyspozytorem medycznym włączyć w telefonie zestaw głośnomówiący. Dzięki temu nie musisz przerywać lub odwlekać resuscytacji.
- Uciśnięcia klatki piersiowej 30:2
Poszkodowany powinien leżeć na plecach, najlepiej na twardej powierzchni. Uklęknij blisko niego i zdejmij/rozetnij ubranie w celu odsłonięcia klatki piersiowej. Ułóż odpowiednio dłonie jedna na drugiej i spleć palce obu rąk. Umieść je na środku klatki piersiowej, a dokładniej w dolnej połowie mostka. Twoje ciało powinno znajdować się na wysokości klatki piersiowej osoby nieprzytomnej.
Rozpocznij mocne uciśnięcia, napierając na klatkę całym ciężarem ciała. Pamiętaj, by utrzymywać ramiona wyprostowane w łokciach i pod kątem prostym do klatki piersiowej.
Uciskaj na głębokość około 5 cm w tempie 100/120 uciśnięć na minutę.
Pomiędzy kolejnymi uciskami, zmniejsz siłę naporu na mostek, ale nigdy całkowicie nie odrywaj dłoni.
- 2 oddechy ratownicze
W celu wykonania wdechu ratowniczego musisz odchylić głowę w taki sposób, jak zostało to opisane w punkcie nr 4. Dłonią umieszczoną na czole zaciśnij nozdrza chorego, a drugą utrzymuj otwarte usta. Następnie swoimi ustami szczelnie obejmij wargi poszkodowanego i dwukrotnie wdmuchnij powietrze do płuc chorego. Jeden oddech ratowniczy powinien trwać około 1 sekundy.
Uwaga! Wiele osób w obawie przed zakażeniem lub w wyniku nieznajomości zasad RKO odmawia wykonania wdechów ratowniczych. Wówczas wystarczy ograniczyć się do uciśnięć klatki piersiowej, które są jedynym skutecznym sposobem na przywrócenie właściwego krążenia.
- Powtórz całość, czyli 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 oddechy ratownicze
- Jeśli masz dostęp, jak najszybciej użyj defibrylatora AED
RKO – kiedy zakończyć resuscytację?
Resuscytację krążeniowo-oddechową można zakończyć jedynie w następujących przypadkach:
- wyczerpanie osoby przeprowadzającej czynności ratujące,
- pojawienie się oznak życia u poszkodowanego – oddech, poruszenie się, wydanie dźwięku,
- przybycie zespołu ratownictwa medycznego,
- pojawienie się nowego niebezpieczeństwa.
Defibrylator AED. Jak go użyć?
AED, czyli Automatyczny Elektroniczny Defibrylator, to bardzo intuicyjne urządzenie, które umożliwia przeprowadzenie defibrylacji osobom bez wiedzy czy doświadczenia medycznego. Jego zadaniem jest przywrócenie właściwej pracy serca w przypadkach nagłego zatrzymania krążenia (NZK). AED są dostępne w większości miejsc publicznych i oznaczone specjalną tabliczką, przedstawiającą serce z błyskawicą w środku.
Dlaczego każdy może użyć AED? Po przyklejeniu elektrod defibrylatora do klatki piersiowej poszkodowanego, system AED dokonuje analizy rytmu serca i przeprowadza odpowiednie działania (w przypadku rytmów defibrylacyjnych dochodzi do przekazania odpowiedniej porcji prądu stałego, by pobudzić serce do pracy).
Kiedy stosować AED? W każdym przypadku zatrzymania krążenia lub oddechu. Kiedy nie stosować AED? U niemowląt (dzieci poniżej 1. roku życia) i osób przytomnych.
Jak używać AED? Instrukcja krok po kroku
- Ułóż poszkodowanego na płaskiej powierzchni, na plecach i odsłoń klatkę piersiową
- Włącz defibrylator AED
- Przyklej elektrody do klatki piersiowej zgodnie z instrukcją
Zieloną elektrodę umieść tuż pod prawym obojczykiem, a czerwoną pod lewą pachą.
- Odsuń się od poszkodowanego, gdy defibrylator dokonuje automatycznej analizy rytmu serca
Uwaga! Nie wolno dotykać poszkodowanego w czasie, gdy defibrylator AED sprawdza rytm serca.
- Komunikat – „wyładowanie elektryczne wskazane”, oznacza konieczność wykonania defibrylacji. Naciśnij przycisk defibrylacji i odsuń się od poszkodowanego
Uwaga! Jeśli na defibrylatorze pojawi się komunikat – „wyładowanie elektryczne nie jest wskazane”, należy natychmiast przystąpić do uciskania klatki piersiowej i wykonania oddechów ratowniczych.
- Nie odłączaj defibrylatora ani jego elektrod i kontynuuj RKO
Wezwanie pogotowia – jak zrobić to dobrze?
Pogotowie ratunkowe należy wezwać w przypadkach bezpośredniego zagrożenia życia, a także w sytuacjach, w których może dojść do ciężkiego uszkodzenia funkcji organizmu.
Co jest najważniejsze podczas wzywania pogotowia ratunkowego? Zatelefonowanie pod numer 999 lub 112 i zachowanie spokoju! Po drugiej stronie słuchawki znajduje się dobrze wykwalifikowany dyspozytor, który decydując o wysłaniu ambulansu, musi dokładnie poznać okoliczności zdarzenia. Pamiętaj, by nigdy nie krzyczeć ani nie pospieszać dyspozytora. Cierpliwie odpowiadaj na zadawane pytania i nie rozłączaj, dopóki nie otrzymasz wyraźnego polecenia od rozmówcy.
Dyspozytor medyczny w trakcie zgłoszenia poprosi Cię o udzielenie następujących informacji:
- dokładny adres zdarzenia,
- co się wydarzyło i ile osób jest poszkodowanych,
- stan osób poszkodowanych,
- imię i nazwisko Twoje oraz poszkodowanych,
- orientacyjny wiek ofiar,
- numer telefonu osoby dzwoniącej,
- wskazówki dotyczące dojazdu, charakterystyczne obiekty znajdujące się nieopodal miejsca wypadku.
Źródła:
- Art. 162. Kodeksu Karnego | LexLege https://lexlege.pl/
- Cerebral Hypoxia | NINDS https://www.ninds.nih.gov/