Flora bakteryjna pochwy — skład i funkcje
Zdrowa mikroflora pochwy pełni różnorodne funkcje, poczynając od utrzymywania właściwego pH na poziomie 3,6-4,5, a kończąc na ochronie przed drobnoustrojami chorobotwórczymi1. Co ciekawe, flora bakteryjna kobiecych dróg rodnych jest różna w zależności od regionu świata, w jakim żyją panie. Pochwy polek najczęściej zasiedlają następujące rodzaje bakterii:
- Lactobacillus acidophilus, a w tym L. gasseri,
- Lactobacillus fermentum,
- Lactobacillus plantarum,
- Lactobacillus delbrueckii,
- Lactobacillus rhamnosus.
Zaburzenia mikrobiomu zarówno ilościowe, jak i jakościowe prowadzą do infekcji w obrębie dróg rodnych, najczęściej pochwy oraz sromu. Pałeczki kwasu mlekowego, czyli słynny Lactobacillus spp, doskonale wiążą się z receptorami występującymi na komórkach nabłonka pochwy. To pozwala na pełnienie funkcji obronnych, które obejmują2:
- utrzymywanie kwaśnego pH pochwy (poniżej wartości 4,5), co zapobiega przyleganiu i namnażaniu bakterii, np. E. coli czy S. aureus,
- działanie immunomodulujące,
- syntezę enzymów (inhibitorów proteaz), które blokują rozwój grzybów, głównie drożdżaków C. albicans,
- wytwarzanie bakteriocyn, czyli substancji toksycznych dla innych bakterii,
- uniemożliwienie przylegania patogenów.
Wsparcie przy problemach intymnych. Pomaga chronić pochwę i układ pokarmowy przed niekorzystnymi drobnoustrojami.
Probiotyki ginekologiczne w ciąży — zapobieganie porodowi przedwczesnemu i infekcjom pochwy
W okresie ciąży również może dochodzić do infekcji pochwy, co jest pośrednio związane z fizjologicznymi zmianami hormonalnymi. Wówczas błona śluzowa pochwy staje się mocno przekrwiona, a to razem z obniżoną odpornością sprzyja zakażeniom. Statystyki pokazują, że większość infekcji bakteryjnych powoduje pałeczka okrężnicy (E. coli), z kolei spośród grzybów najczęściej wykrywa się obecność bielnika białego (C. albicans)1.
Badania naukowe pokazują, że probiotyki redukują ryzyko infekcji dróg płciowych w ciąży aż o 80%. Dodatkowo posiadają udowodnione zdolności do hamowania przylegania, wzrostu i rozwoju bakterii3.
Probiotyki ginekologiczne znacząco zmniejszają ryzyko porodu przedwczesnego. Jedno z badań wykazało, że brak kolonizacji pochwy bakteriami kwasu mlekowego zwiększa ryzyko poronienia 6-krotnie4.
Probiotyki ginekologiczne w okresie pomenopauzalnym — leczenie atrofii pochwy i sromu
Menopauza następuje u kobiet pomiędzy 35. a 55. rokiem życia, kiedy dochodzi do wygaszenia funkcji rozrodczej. Jest to czas następujący po ostatniej miesiączce, gdy przez kolejny rok nie pojawią się żadne krwawienia z dróg rodnych. Oczywiście należy wykluczyć inne przyczyny, które potencjalnie zatrzymują krwawienia miesiączkowe i mogą sugerować menopauzę, np. ciąża, zespół policystycznych jajników czy choroby przysadki lub podwzgórza.
Probiotyki ginekologiczne pomagają w utrzymaniu prawidłowej masy ciała i glikemii u pań w okresie pomenopauzalnym5. Szczególny potencjał wykazują bakterie Lactobacillus plantarum, które prowadzą do ustabilizowania wyników klinicznych u pań z zespołem metabolicznym.
W czasie menopauzy dochodzi do niedoboru jednego z najważniejszych żeńskich hormonów płciowych — estrogenu. W czasie rozrodu to właśnie estrogen stanowi główny czynnik wywołujący uwolnienie glikogenu, czyli pokarmu niezbędnego do przeżycia bakterii pałeczek kwasu mlekowego w pochwie. Zatem niedobór opisywanego hormonu wpływa na zaburzenie naturalnej mikroflory dróg rodnych, a po menopauzie może nawet dojść do całkowitego zaniku Lactobacillus w pochwie.
Atrofia pochwy i sromu dotyczy dużego odsetka pań po menopauzie. Badania pokazują, że probiotyki ginekologiczne łagodzą objawy związane z zanikiem błony śluzowej pochwy, np. uporczywą suchość, świąd pochwy, upławy czy ból w trakcie stosunku6.
Probiotyki ginekologiczne — doustne czy dopochwowe?
Niegdyś stosowano wyłącznie dopochwowe probiotyki ginekologiczne. Najnowsze dane pokazują, że preparaty doustne również przynoszą świetne rezultaty i to ogólnoustrojowo. Doustne preparaty ginekologiczne charakteryzuje:
- szerokie spektrum działania — dobroczynne bakterie kolonizują nie tylko pochwę, ale także odbyt i częściowo układ pokarmowy,
- długo trwająca ochrona przed infekcjami, szczególnie migrującymi z okolic odbytu do sromu.
Udowodnione, skuteczne działanie wykazały szczepy Lactobacillus plantarum, fermentum, gasseri7. Faktyczna poprawa flory bakteryjnej pochwy następuje po upływie 1 do 2 miesięcy stosowania doustnych prebiotyków ginekologicznych8. Dlatego krótkotrwałe przyjmowanie, czyli poniżej 4 tygodni, może być zbyt krótkie i niewystarczające, by znormalizować mikrobiom dróg rodnych.
Probiotyki dopochwowe również przynoszą wiele korzyści. Dzięki temu, że działają w miejscu problemu, czyli pochwie, przynoszą natychmiastowe rezultaty. Polepszenie składu flory bakteryjnej następuje w ekspresowym czasie, bo już w ciągu 3 dni. Bakterie świetnie przyczepiają się do nabłonka pochwy i sromu, szybko wypierając drobnoustroje inwazyjne.
Probiotyki ginekologiczne — jakie wybrać? Cechy dobrego probiotyku ginekologicznego
Probiotyki ginekologiczne to obecnie preparaty działające leczniczo i profilaktycznie. Jak pokazują badania naukowe, zachowanie fizjologicznej flory bakteryjnej pochwy sprzyja utrzymaniu ciąży, pomaga w pomenopauzalnej atrofii pochwy i zapobiega infekcjom intymnym. Zatem każdorazowa terapia probiotykami ginekologicznymi (doustnymi i dopochwowymi) powinna zostać skonsultowana z ginekologiem, by dobrać preparat odpowiedni do problemu.
Zaburzenia flory bakteryjnej pochwy pojawiają się w wyniku stosowania antybiotyków, a także doustnej antykoncepcji hormonalnej. Zachodzące zmiany hormonalne prowadzą do zubożenia składu mikrobiologicznego dróg rodnych, sprzyjając zakażeniom bakteryjnym i grzybiczym.
Również częste współżycie może negatywnie wpływać na mikrobiom pochwy. Nasienie posiada pH w zakresie 7,2-7,6, a więc jest lekko zasadowe i tym samym niweluje kwaśne środowisko w obrębie śluzówki kobiecych narządów rozrodczych. To właśnie delikatnie kwasowe pH jest jednym z elementów obronnych przed rozwojem bakterii chorobotwórczych.
Niekorzystny wpływ na mikrobiom pochwy mają także niektóre choroby (np. cukrzyca), niewłaściwa higiena okolic intymnych i dieta bogata w cukry proste. Wówczas lekarz może zalecić czasową suplementację probiotykami ginekologicznymi, które również stanowią element leczenia bakteryjnego zapalenia pochwy czy zaburzeń tolerancji glukozy w ciąży.
Probiotyki ginekologiczne dopuszczone do sprzedaży powinny spełniać restrykcyjne wymogi ustalone przez WHO i FAO, jak np. działanie potwierdzone badaniami wysokiej jakości.
Wybierając dopochwowe probiotyki ginekologiczne, warto zwrócić uwagę na takie cechy jak:
- zastosowanie szczepów należących do fizjologicznej flory bakteryjnej dróg rodnych,
- dokładny opis użytych szczepów oraz gatunków bakterii probiotycznych,
- potwierdzone działanie hamujące rozwój bakterii, wywołujących infekcje,
- wykazane powinowactwo bakterii probiotycznych do komórek nabłonka dróg rodnych.
Z kolei preparaty probiotyczne do stosowania doustnego powinny charakteryzować:
- potwierdzone naukowo zdolności do zasiedlania zarówno pochwy, jak i przewodu pokarmowego,
- udowodnione właściwości do zmniejszania odsetka przyczepiających się bakterii chorobotwórczych,
- brak wrażliwość na działanie kwasu solnego w żołądku i żółci.
Źródła:
- Probiotics in obstetrics and gynaecology | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- Role of Lactobacilli and Lactoferrin in the Mucosal Cervicovaginal Defense | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- Probiotics for preventing preterm labour | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- Predictive value for preterm birth of abnormal vaginal flora, bacterial vaginosis and aerobic vaginitis during the first trimester of pregnancy | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- Beneficial effects of Lactobacillus plantarum on glycemia and homocysteine levels in postmenopausal women with metabolic syndrome | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- Associations between improvement in genitourinary symptoms of menopause and changes in the vaginal ecosystem | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- Wpływ doustnego podawania trzech probiotycznych szczepów Lactobacillus na poprawę odczynu i składu mikroflory pochwy u kobiet w wieku reprodukcyjnym | Repozytorium UJ https://ruj.uj.edu.pl/
- Cervicovaginal microbiome dynamics after taking oral probiotics | Science Direct https://www.sciencedirect.com/