Czym jest zespół stresu pourazowego (PTSD)?
Zespół stresu pourazowego to zaburzenie psychiczne, które jest związane z narażeniem życia i zdrowia, wystawieniem ich na sytuację ekstremalną (np. walka na froncie wojennym czy katastrofa komunikacyjna), ale także narażeniem na doświadczenie skrajnego zaniedbania czy przemocy seksualnej. W rozwoju mechanizmów powstawania PTSD Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne podkreśla znaczenie poczucia zagrożenia życia oraz bezradność w obliczu oprawcy lub sytuacji.
PTSD może się rozwinąć nie tylko u osoby, która bezpośrednio była narażona na przerażającą sytuację, ale również była jej światkiem czy uczestniczyła w inny sposób w zdarzeniu, którym ktoś zginął, odniósł poważne rany lub było narażone jego życie i zdrowie. Świadkowie przemocy, ratownicy medyczni, strażacy, inne osoby pomagające poszkodowanym – oni również mogą doświadczać objawów stresu pourazowego.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się.
Polecany przy zaburzeniach funkcji poznawczych, demencji starczej, trudnościach w zapamiętywaniu, po...
Preparat zalecany w celu uzupełnienia codziennej diety w kwas alfa-liponowy.
Wspiera utrzymanie prawidłowej pracy mięśni i funkcjonowanie układu nerwowego.
Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie kości, mięśni i układu nerwowego
PTSD: co to? Objawy stresu pourazowego
Objawy PTSD bardzo mocno utrudniają funkcjonowanie w codziennej rzeczywistości, ponieważ przebyta trauma uwrażliwia mózg na ciągłe monitorowanie i wyszukiwanie zagrożenia, a także na koncentrowanie się na działaniach umożliwiających przetrwanie – mimo że obiektywne niebezpieczeństwo minęło, a osoba jest już bezpieczna.
Charakterystyczne objawy zespołu stresu pogazowego to:
- powtarzające się, natrętne obrazy, wspomnienia przebytego urazu na jawie lub we śnie (flashbacks),
- otępienie i odrętwienie uczuciowe,
- odizolowanie od innych osób,
- niereagowanie na otoczenie,
- unikanie działań i sytuacji przypominających o urazie,
- anhedonia,
- mogą pojawiać się wybuchy strachu, paniki, gniewu w wyniku powracających wspomnień o urazie,
- często pojawia się lęk,
- mogą rozwinąć się objawy depresyjne, myśli samobójcze.
Nadmierne pobudzenie i stan ciągłej gotowości powoduje, że osoba z PTSD jest napięta, często odczuwa przyśpieszony rytm serca, nadwrażliwość na bodźce, ma zbyt czujny sen czy przeżywa niepokój. Osoby, które doświadczyły katastrofy, wojny, często przeżywają ją na nowo w snach, wraz z bardzo silnymi emocjami, które pojawiały się w chwili wydarzenia.
U osób z diagnozą PTSD może rozwinąć się poczucie winy ocalałego, czyli uznawanie swojej winy, wobec tych, którzy nie przeżyli. Taki stan charakteryzuje się poczuciem beznadziejności oraz bezradności w obliczu trudnej sytuacji, obwinianiem siebie, że dana osoba nie zrobiła wystarczająco dużo, aby pomóc innym.
Wspiera utrzymanie prawidłowej pracy mięśni i funkcjonowanie układu nerwowego.
Diagnoza PTSD. Zespół stresu pourazowego wg ICD-10, DSM-5
Diagnozę PTDS stawia się na podstawie spełnienia kryteriów diagnostycznych obowiązującej obecnie w Polsce Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń ICD-10 oraz DSM-V (Podręcznika diagnostyczno-statystycznego zaburzeń psychicznych). W trakcie konsultacji psychiatrycznej lekarz psychiatra zbiera szeroki wywiad na temat funkcjonowania, objawów oraz doświadczeń z przeszłości. W trakcie konsultacji weryfikowane są obecne objawy, wcześniejsze choroby oraz zaburzenia. Konsultacja ze specjalistą to też okazja do weryfikacji własnych obaw oraz zadawania pytań.
Complex PTSD (C-PTSD): co to takiego?
C-PTSD często jest rozpoznawany u osób, które doświadczyły złożonych traum, szczególnie w relacji z rodzicami czy opiekunami we wczesnych etapach życia. C-PTSD łączy objawy PTSD oraz zaburzenia osobowości.
Complex PTSD to złożony zespół stresu pourazowego, który wiąże się ze zmianami w zakresie regulacji impulsywnych reakcji (np. radzenia sobie ze złością), podejmowaniem zachowań autodestrukcyjnych. Mogą pojawić się zmiany w zakresie możliwości koncentracji uwagi i świadomości, co może prowadzić do amnezji, dysocjacji i depersonalizacji.
Cechą charakterystyczną tego zespołu zaburzeń jest chroniczne przeżywanie wstydu, trudności w nawiązywaniu bliskich relacji, zaufania innym oraz emocjonalnego zaangażowania w związek. Mogą pojawić się objawy somatyczne związane z przeżywanymi emocjami. Objawami C-PTSD są: deregulacja emocjonalna, negatywny obraz siebie oraz duże zaburzenia w relacjach interpersonalnych.
Leczenie PTSD to długotrwały proces
Leczenie PTSD jest wymagającym zadaniem, jednak wiele rodzajów terapii zajmuje się wspieraniem osób cierpiących na zaburzenia stresu pourazowego.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna koncentruje się na zmianie sposobu odbioru rzeczywistości przez osobę doświadczającą skutków urazu. Praca skupia się na modyfikacji myślenia, odczuwania oraz zachowania.
Terapia akceptacji i zaangażowania (ACT) jest odłamem nurtu poznawczo-behawioralnego, który dodatkowo skupia się na pracy nad wzmocnieniem wrażliwości i otwartości na wewnętrzne doświadczenia.
Somatic Experiencing z kolei jest metodą psychofizyczną leczenia objawów traumy i łagodzenia chronicznego stresu, która została opracowana przez Petera A. Levine’a. Skupia się na przywróceniu równowagi w układzie nerwowym po doświadczeniu traumatycznym oraz na zmianie postrzegania własnych zasobów i umiejętności adaptacji do danej sytuacji.
Terapia EMDR – Eye Movment Desensitization and Reprocessing (metoda uwrażliwiania i przetwarzania) zakłada stymulację zmysłów klienta przez terapeutę w trakcie sesji i rozmowy. Kiedy klient zagłębia się w bardzo trudne wspomnienia, terapeuta zachęca go do wodzenia wzrokiem za jego palcem, a by uruchomić i przyśpieszyć procesy przetwarzania poznawczego.
W przypadku leczenia osób z traumą złożoną stosuje się wielofazowy model leczenia. Pierwsze kroki w pracy z pacjentem z diagnozą PTSD lub C-PTSD to stabilizacja stanu danej osoby, następnie praca nad urazowymi doświadczeniami, aż do wzmacniania integracji pożądanych zmian w różnych obszarach życia.
Polecany przy zaburzeniach funkcji poznawczych, demencji starczej, trudnościach w zapamiętywaniu, po...
Źródła:
- Cebella A., Łucka I., Zespół stresu pourazowego – rozumienie i leczenie, Via Medica. Psychiatria, tom 4, nr 3, 2007, s. 128-137
- Tomalski R., Pietkiewicz I., Złożony zespół stresu pourazowego – przełom w leczeniu zaburzeń osobowości, Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 20 (1), 2020, s. 54-60.