Retinopatia cukrzycowa: co to?

Retinopatia cukrzycowa jest powikłaniem naczyniowym pojawiającym się u pacjentów cierpiącym zarówno na cukrzycę typu 1., jak i 2. W wyniku jej przebiegu dochodzi do uszkodzenia mikrokrążenia siatkówki, a to z kolei pociąga za sobą całą kaskadę zmian, które w ostateczności mogą prowadzić nawet do utraty wzroku.

Zarówno cukrzyca, jak i retinopatia cukrzycowa, uznawane są za główne przyczyny ślepoty osób między 20. a 65. rokiem życia. Zgodnie z danymi statystycznymi u prawie 100 proc. diabetyków z cukrzycą typu 1. i u 60 proc. z cukrzycą typu 2., po 20 latach choroby rozwinie się retinopatia cukrzycowa. Co ciekawe, pacjenci, u których wykryto cukrzycę w młodym wieku, wykazują większe ryzyko pojawienia się powikłań i ich szybką progresję.


RETINACIT OMK2

Sterylny roztwór do oczu wskazany dla pacjentów w początkowym stadium retinopatii cukrzycowej.

To jest wyrób medyczny. Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą.
NAZWA WYROBU MEDYCZNEGO: Retinacit Omk2. ZASTOSOWANIE: Wskazany w początkowych stadiach retinopatii cukrzycowej. PODMIOT PROWADZĄCY REKLAMĘ: Solinea sp. z o.o. PRODUCENT: Omikron Italia S.r.l.
reklama

Retinopatię cukrzycową dzieli się na:

  • nieproliferacyjną – zmiany są mniej zaawansowane i nie zagrażają utratą wzroku. Niemniej jednak zaleca się regularne monitorowanie schorzenia, ponieważ może ono rozwinąć się w postać proliferacyjną,
  • proliferacyjną – zmiany są zaawansowane, co grozi ślepotą,
  • przedproliferacyjną – w jej wyniku chory może doświadczać zaburzeń ostrości widzenia, co jest związane na ogół z obrzękiem, a nawet krwawieniem siatkówki.

Mikrokrążenie siatkówki jest szczególnie wrażliwe na wahania poziomu glikemii, co znacznie przyspiesza rozwój powikłania. Negatywny wpływ wykazuje również nadciśnienie tętnicze krwi – zwiększa prawdopodobieństwo retinopatii cukrzycowej nawet kilkukrotnie. Badania naukowe wykazały także korelację pojawienia się powikłania z otyłością, niedokrwistością, ciążą i hiperlipidemią.

Retinopatia: pierwsze objawy i sygnały

Objawy retinopatii cukrzycowej nie zawsze są widoczne na wczesnych etapach rozwoju. Powoduje to duże problemy diagnostyczne, co z kolei sprawia, że moment jej wykrycia świadczy już o poważnych uszkodzeniach siatkówki.

Pierwsze objawy skłaniają chorego z cukrzycą do wizyty u okulisty. Pacjenci mogą wówczas zaobserwować u siebie pojawienie się ciemnej plamki w polu widzenia, co spowodowane jest wynaczynieniem. Niewielka ilość krwi może po pewnym czasie zostać wchłonięta, co powoduje powrót ostrości wzroku. Jednak nie zawsze tak się dzieje.

Późniejszymi objawami retinopatii cukrzycowej są:

  • pogorszenie widzenia w nocy,
  • nieostre widzenie w ciągu dnia,
  • obrzęk siatkówki,
  • dłuższy czas akomodacji wzroku do zmiany natężenia światła.

W literaturze medycznej często podkreśla się fakt pojawienia się w retinopatii nieproliferacyjnej mikrotętniaków, czyli poszerzenia drobnych naczyń krwionośnych w siatkówce. Są one widoczne podczas badania oftalmoskopowego w postaci czerwonych punkcików. Okulista często stwierdza również obecność charakterystycznych wybroczyn, a także twardych lub miękkich wysięków.

retinopatia cukrzycowa

Przyczyny retinopatii cukrzycowej. Skąd się bierze?

Główną przyczyną pojawienia się retinopatii cukrzycowej jest cukrzyca. Jednakże o stopniu rozwoju powikłania i jej postępu decyduje kilka czynników, w tym:

  • długotrwały stan hiperglikemii – co powoduje uruchomienie całej kaskady przemian na poziomie komórkowym, w tym zmniejszenie stężenia NADPH, aktywację kinazy białkowej (PKC), uruchomienie procesów zapalnych (wzrost wolnych rodników, makrofagów) i spadek ilości antyoksydantów,
  • agregacja płytek krwi i zaburzenia krzepliwości – to z kolei prowadzi do powstawania obrzęków,
  • czynniki genetyczne – wyniki badań naukowych wykazały, że istnieje pewna zależności między częstotliwością występowania retinopatii cukrzycowej a allelami HLA DR3, DR4 i DQ.

W jaki sposób wysoki poziom glukozy może indukować zmiany w obrębie siatkówki? Hiperglikemia zwiększa przepływ krwi (wysokie ciśnienie tętnicze) w naczyniach siatkówki. Takie zjawisko przyczynia się do pogrubienia błony gałki ocznej, co w następstwie blokuje przepływ płynów do i z siatkówki. Upośledzone komórki otrzymują sygnał do wydzielania określonych substancji chemicznych, co indukuje powstawanie nowych naczyń. Te z kolei wykazują dużą tendencję do pękania i tworzenia krwotoków.

Retinopatia cukrzycowa: leczenie

Leczenie retinopatii cukrzycowej uwzględnia wiele metod o różnym stopniu skuteczności. Wybór terapii uzależniony jest od konkretnego przypadku i leży w gestii okulisty. Ogólnym celem leczenia jest spowolnienie rozwoju powikłania z naciskiem na zapobieganie utraty wzroku.

Zarówno metod farmakologicznych jak i chirurgicznych jest wiele, jednakże należy podkreślić, że kluczowe dla diabetyków jest utrzymanie normoglikemii, systematyczne monitorowanie wartości ciśnienia tętniczego, a także stężenia lipidów we krwi.

Leki mogą być podawane miejscowo do wnętrza gałki ocznej. W tym przypadku są to głównie leki przeciwzapalne, w tym glikokortykosteroidy i inhibitory angiogenezy.

Zaawansowane postaci retinopatii cukrzycowej mogą wymagać przeprowadzenia:

  • zabiegu witrektomii – wycięcia ciałka szklistego razem z wylewem,
  • terapii anty-VEGF która hamuje przesiąkanie płynu do siatkówki.
  • fotokoagulacji laserowej siatkówki – złoty standard leczenia retinopatii cukrzycowej.
Zdrowe Rozwiązania
przy cukrzycy:
reklama

Retinopatia cukrzycowa – czy da się ją wyleczyć?

Szansa na wyleczenie retinopatii cukrzycowej uzależniona jest od stopnia jej zaawansowania w momencie wykrycia. Ważne jest, aby zatrzymać postęp choroby i zmniejszyć ryzyko powikłań.

Dieta w retinopatii cukrzycowej

Odpowiednio dobrana dieta może wesprzeć leczenie retinopatii cukrzycowej. Pierwszą i jednocześnie najważniejszą zasadą jest ograniczenie ilości spożywanych węglowodanów i tłuszczów nasyconych. Dietetycy podkreślają, że jedną z najlepszych, a zarazem najsmaczniejszych diet jest dieta śródziemnomorska. Dlaczego akurat ta? Badania jednoznacznie pokazują, że mieszkańcy basenu Morza Śródziemnego znacznie rzadziej chorują na choroby przewlekłe, w tym cukrzycę.

Dieta śródziemnomorska uwzględnia spożywanie:

  • niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) obecnych w tłustych rybach, algach, orzechach,
  • błonnika pochodzenia naturalnego, którego źródłem są warzywa i owoce,
  • ciemnego, pełnoziarnistego pieczywa,
  • produktów o niskim indeksie glikemicznym.

Kluczowe jest także nawadnianie (minimum 2 litry wody dziennie). Warto także dodać, że korzystne działanie na siatkówkę gałki ocznej wykazują takie produkty, jak: zielona herbata, ziarna soi (ze względu na obecność genisteiny), kurkumina, pycnogenol (obecny w ekstrakcie z kory sosny), a także hesperydyna obecna w cytrusach.


Źródła:

  1. N. Cheung, P. Mitchell i T.Y. Wong. Diabetic retinopathy. „Lancet”, nr 9735, 2010.
  2. H.P. Hammes, K.D. Lemmen i B. Bertram. Diabetic Retinopathy and Maculopathy. „Exp Clin Endocrinol Diabetes”, nr 131, 2023.
  3. P. Chojnowski, J. Wasyluk i I. Grabska-Liberek. Cukrzyca – epidemiologia i patogeneza. „Postępy Nauk Medycznych”, nr 6, 2009.
  4. P. Krajewski i M. Turczyńska. Retinopatia cukrzycowa. „Terapia”, nr 2, 2021.
  5. J. Mackiewicz. Zalecany model postępowania w retinopatii cukrzycowej. „Medycyna po Dyplomie”, nr 12, 2008.
  6. M. Jewusiak-Rogulska i J. Kocięcki. Epidemiologia, klasyfikacja i nowoczesne metody leczenia retinopatii cukrzycowej. „Nowiny Lekarskie”, nr 3, 2013.