Czym jest stres?
Stres jest naturalną, fizjologiczną reakcją organizmu, wprowadzającą go w stan mobilizacji i wzmożonego napięcia, wywołaną bodźcem fizycznym lub psychicznym. Według relacyjnej koncepcji stresu Lazarusa i Folkman – stres powstaje w wyniku relacji między osobą a otoczeniem, a ta relacja oceniana jest przez jednostkę, jako zagrażająca lub wymagająca znacznego wysiłku, lub jest odbierana jako przekraczająca jej zasoby i zagrażająca dobremu samopoczuciu.
Bardzo ważne jest to, jak osoba interpretuje sytuację, w której się znalazła. Czy jest ona dla niej kontrolowana, pożądana, zaskakująca, zagrażająca? Różne osoby różnie reagują na stres, co jest związane z osobowością, poziom odporności psychicznej, kontekstem środowiskowym, przyjmowanymi stylami radzenia sobie ze stresem, dysponowanym wsparciem.
Rodzaje stresu
Krótkotrwały stres jest odpowiedzią na sytuację, która może nam uratować życie, uchronić przed niebezpieczeństwem czy pomóc uniknąć zagrożenia. Jest to ważna i pożądana reakcja, która charakteryzuje się mobilizacją organizmu, podwyższeniem poziomu kortyzolu we krwi i działaniem adrenaliny. To przekłada się na pobudzenie i napięcie, które można wykorzystać do walki, ucieczki lub w ostateczności do „zamrożenia się” w sytuacji zagrożenia.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się. Zawiera olej z ryb i olej z wiesiołka...
Polecany przy zaburzeniach funkcji poznawczych, demencji starczej, trudnościach w zapamiętywaniu, po...
Preparat zalecany w celu uzupełnienia codziennej diety w kwas alfa-liponowy.
Wspiera funkcjonowanie układu nerwowego, pomaga w redukcji zmęczenia, skraca czas potrzebny na zaśni...
Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie kości, mięśni i układu nerwowego. Uzupełnia niedobór witamin D₁...
Kiedy stres jest zagrożeniem?
Długotrwały i przewlekły stres powoduje znaczne szkody w organizmie. Objawy, jakie można obserwować, to: pocenie się, bóle brzucha, bóle głowy, nudności, osłabienie, ból i ucisk w klatce piersiowej, podwyższone ciśnienie krwi, suchość w ustach.Osoba narażona na długotrwały stres może odczuwać trudności z koncentracją uwagi, bezsenność, wykazywać znaczną nerwowość. Odczuwanie przewlekłego stresu prowadzi do takich chorób jak np.: choroba wrzodowa żołądka, choroby serca (np. zawał), nadciśnienie tętnicze; obniża też odporność, wpływa negatywnie na cykl menstruacyjny kobiet. Może również prowadzić do zaburzeń zdrowia psychicznego, wypalenia życiowego, zawodowego i rodzicielskiego, depresji, zaburzeń lękowych.
Wyróżnia się stres biologiczny i stres psychologiczny. Stres psychologiczny powoduje, że osoba, która go doświadcza, próbuje go w jakiś sposób rozładować, pozbyć się napięcia. Radzenie sobie ze stresem może przyjmować różne formy i style.
Style radzenia sobie ze stresem
Według teorii Endlera i Parkera człowiek, który znajduje się w sytuacji stresowej, może przyjąć jeden ze stylów radzenia sobie ze stresem:
- styl zorientowany na zadanie,
- styl oparty na emocjach,
- styl unikający.
Styl zorientowany na zadanie
Osoba, która przyjmuje taki sposób radzenia sobie ze stresem, szuka rozwiązania problemu, podejmuje działania, które prowadzą ją do zmiany istniejącej sytuacji za pomocą procesów poznawczych. Ocenia sytuację zadaniowo, planuje, co ma zrobić, do kogo się zwrócić i jak sobie poradzić, aby zmniejszyć napięcie i poradzić sobie z przeszkodą. Osoby, które prezentują ten styl radzenia sobie, posiadają umiejętność poszukiwania informacji w celu opracowania jak najlepszego rozwiązania, dostosowują się do sytuacji i potrafią przebywać w różnych warunkach.
Styl oparty na emocjach
Jednostka, która prezentuje styl oparty na emocjach, koncentruje się na tym, co przeżywa, na swoich odczuciach i doznaniach. Osoba upatruje problem, jako coś bardzo utrudniającego życie, często obwinia siebie za brak podejmowania działań prowadzących do konstruktywnego rozwiązania, co może potęgować odczuwany stres. Styl oparty na emocjach wiąże się z myśleniem życzeniowym, zamiast racjonalnego planowania i szacowania możliwości.
Styl oparty na unikaniu
Osoba, która charakteryzuje się tym stylem radzenia sobie ze stresem, odsuwa od siebie problem, unika go, poprzez zachowania takie jak np.: alkohol, narkotyki, nadmierne ćwiczenia fizyczne, angażuje się w pracę, naukę, sprzątanie, spotkania towarzyskie. Człowiek stara się nie dopuszczać do siebie emocji, tłumi je i wypiera za pomocą angażowania się w działania zastępcze. To często prowadzi do nawarstwienia się problemów i zwiększenia poziomu stresu.
Sposoby na stres – czyli jak sobie radzić, aby się nie stresować?
Lepsze radzenie sobie ze stresem pomaga nie tylko angażować się w bardziej wymagające wyzwania, ale przede wszystkim wpływa pozytywnie na jakość życia.
Minimalizowanie stresorów
Większa świadomość siebie, umiejętność wyłapywania stresorów, które nadmiernie pobudzają, pomagają w minimalizowaniu ich wpływu i „pozbywaniu się” ich ze swojego środowiska. Zbyt ostre światło, hałas, zbyt duża liczba zadań – mogą wzmagać stres. Małe modyfikacje w postaci zmiany otoczenia, innej organizacji czasu pracy, wdrożenia przerw i pracy w skupieniu, mogą pomagać redukować objawy stresowe.
Szybkie rozpoznawanie sytuacji stresowych
Rozpoznanie tego, co jest stresujące, nazwanie tego oraz skupienie się na odczuciach z ciała, może pomóc wyrazić emocje (często jest to lęk, złość, czy smutek), a następnie zastanowić się „Co by mi w tym momencie najbardziej pomogło?” i wdrożyć najbardziej skuteczne i możliwe do realizacji sposoby poradzenia sobie w danej sytuacji.
Skupienie na tym, co mogę zmienić
Sytuacja stresowa czasami nas paraliżuje, wydaje się nam, że sobie z nią nie poradzimy, nie damy rady. Jednak po chwili zastanowienia, omówienia sytuacji z kimś bliskim lub współpracownikiem, okazuje się, że możemy zrobić bardzo dużo, aby zmienić naszą sytuację, coś poprawić, nauczyć się, zaplanować, poprosić kogoś o pomoc, aby sytuacja uległa poprawie.
Wspiera funkcjonowanie układu nerwowego, pomaga w redukcji zmęczenia, skraca czas potrzebny na zaśnięcie. Zawiera magnez, L-tryptofan, melatoninę, niacynę (wit. B3), ryboflawi...
Techniki oddechowe
Skupienie się na oddechu, powolny, krótki wdech, pauza, spokojny, długi wydech – to sekwencja, która może pomóc w najbardziej stresującej sytuacji. Regulowanie napięcia oddechem możemy wykonać bez względu na to, gdzie i z kim jesteśmy. Regularne praktykowanie technik oddechowych obniża ciśnienie krwi, wycisza układ nerwowy i pomaga się skupić.
Inwestowanie w aktywność fizyczną
Regularny sport, ruch w postaci spaceru – pomagają bardzo skutecznie redukować stres. Zamiast siadać na kanapie po długim dniu w pracy, wybierz bieganie, pływanie lub taniec. Ruch nie tylko redukuje napięcie, ale również wyzwala endorfiny, czyli „hormony szczęścia”.
Stres jest nieodzownym elementem życia, jednak można sobie z nim skutecznie radzić. Przyjrzenie się swoim nawykom, sprawdzenie, jakim nawykom poświęcam czas, jest bardzo ważne. Regularne przerwy w pracy, umiejętność odpoczywania, korzystanie z technik relaksacyjnych, technik uważności czy uczenie się regulowania emocji pomaga w codziennym radzeniu sobie ze stresem.
Jeśli czujesz, że samemu nie dajesz sobie rady ze stresem, a jego poziom jest tak wysoki, że utrudnia Ci codzienne funkcjonowanie – zgłoś się do psychologa. To czasem najlepszy krok, gdy sami nie jesteśmy w stanie sobie poradzić w trudnych momentach życia.
Źródła:
- Kulczycka S. O stresie i sposobach radzenia sobie z nimi. Czasopismo Niebieska Linia, 2003, 5, s. 1-4.
- Mroczkowska D. Białkowska J., Style radzenia sobie ze stresem jako zmienne determinujące jakość życia młodych dorosłych. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, tom 20, 3, s. 265-269.
- Oleś P. Zagadnienie stresu, kryzysu i radzenia sobie. Roczniki Filozoficzne, 1993, tom XLI,4, s. 5-22.