- Od maja 2024 roku apteki, które wyraziły taką chęć, mogą sprzedawać tabletkę „dzień po” bez recepty od lekarza.
- Recepta farmaceutyczna może zostać wystawiona w aptece po przeprowadzeniu wywiadu farmaceutycznego. Dotyczy to aptek, które podpisały umowę z NFZ.
- Gdzie można kupić antykoncepcję awaryjną? Ile kosztuje tabletka „dzień po”? Na czym polega antykoncepcja awaryjna? Wyjaśniamy!
- Więcej artykułów o zdrowiu znajdziesz już teraz na stronie głównej naszego portalu >>>
Wsparcie przy problemach intymnych. Pomaga chronić pochwę i układ pokarmowy przed niekorzystnymi drobnoustrojami.
Antykoncepcja awaryjna – co to jest?
W wielu krajach Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych od kilkunastu lat tabletka „dzień po” dostępna jest w aptekach bez upoważnienia lekarza (czyli może być wydana bez recepty wypisanej przez lekarza). W Polsce od niedawna (maj 2024 roku) przywrócono taką możliwość „zdobycia” antykoncepcji awaryjnej.
Jej dostępność przez kilka lat była bardzo mocno ograniczona. W opinii publicznej często pojawiały się opinie, przyrównujące ten środek do aborcji czy nawet eugeniki.
Tymczasem w swoim zamierzeniu antykoncepcja „po stosunku” nie ma wpływu na rozwijający się zarodek, jeżeli embrion jest już zagnieżdżony. Według definicji stosowanej przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) to właśnie dopiero po zakończeniu procesu implementacji można mówić o początku ciąży. Substancje, które znajdują się w składzie antykoncepcji awaryjnej, w żaden sposób nie uszkadzają rozwijającego się zarodka, ani nie doprowadzają do poronienia1. Istnieją trzy sposoby antykoncepcji doraźnej: pigułki „dzień po” (ECP), złożone doustne tabletki antykoncepcyjne (metoda Yuzpe) oraz wkładki wewnątrzmaciczne zawierające miedź (IUD)2.
Tabletka „dzień po” – ile godzin po stosunku?
Obecne na rynku tabletki antykoncepcji awaryjnej w swoim składzie mają lewonorgestrel (LNG) lub octan uliprystalu. W internecie często wpisywaną frazą przez starszych i młodszych użytkowników sieci jest „tabletka dzień po ile godzin po stosunku”. Popularnym zapytaniem jest też: „kiedy wziąć tabletkę dzień po by zadziałała?”. By antykoncepcja doraźna zareagowała właściwie (nie dopuściła do zagnieżdżenia się embrionu), leki należy zażyć najpóźniej do 72 godzin od stosunku bez zabezpieczenia (lub z nieskutecznym zabezpieczeniem, na przykład uszkodzoną prezerwatywą lub w przypadku, kiedy kobieta przez trzy dni lub więcej nie przyjmowała antykoncepcji doustnej). Jednak im szybciej tabletka zostanie przyjęta, tym większa szansa, że zadziała poprawnie. Trzeba pamiętać o tym, że kiedy kobieta sięga po pigułkę postkoitalną nie ma pojęcia, czy jest w ciąży. Jeżeli jest, te środki nie wpłyną poronnie. Ale jeżeli nie jest, to po zażyciu leku do niej nie dojdzie.
Nim opracowano leki z lewonorgestrelem i octanem uliprystalu, formą antykoncepcji awaryjnej, stosowanej już od lat 70. XX wieku była tak zwana metoda Yuzpe. Polegała na zastosowaniu dwuskładnikowych pigułek antykoncepcyjnych zawierających progestagen i etynyloestradiol3. Według badań obecna pigułka „dzień po”, która zawiera LNG, jest skuteczna w granicach 75-95%4. Podobne wyniki osiągają tabletki zawierające octan uliprystalu (oczywiście, jeżeli zostaną zażyte przed owulacją). Przyjęcie jej po owulacji nie daje pożądanego efektu (antykoncepcyjnego), a więc tak samo jak w przypadku pigułek z LNG nie ma działania wczesnoporonnego.
Dla osób chcących zadbać o dobrą kondycję włosów, skóry, paznokci. Hydrolizowany kolagen rybi i skoncentrowany zestaw składników aktywnych, witamin, mikroelementów. Po...
Jak działa tabletka „dzień po”?
By lepiej zrozumieć, jak działa tabletka „dzień po”, warto pamiętać, że przy „książkowym” cyklu miesiączkowym kobieta przez sześć dni w miesiącu może zajść w ciążę. Przypadają one na dzień owulacji i pięć poprzedzających ją dób. By mogło dojść do zapłodnienia, plemniki muszą być w pobliżu komórki jajowej od jednego do pięciu dni. W tym czasie w plemniku dochodzi do kapacytacji, czyli szeregu zmian, które sprawiają, że męska gameta może zapłodnić żeńską. Celem antykoncepcji awaryjnej jest zatrzymanie tego procesu oraz utrudnienie poruszania się plemnika w stronę kobiecego narządu rodnego. Dodatkowo antykoncepcja postkoitalna zaburza dojrzewanie komórki jajowej i samą owulację.
Pigułki „po stosunku” przysadkowo hamują okołoowulacyjny wzrost hormonu luteinizującego (LH)1. W związku z tym zwiększa się gęstość śluzu szyjkowego, co „unieruchamia” plemniki i uniemożliwia im dotarcie do jamy macicy. Po zastosowaniu tabletki „dzień po” jajeczkowanie może zostać zakłócone lub uniemożliwione, a w efekcie w danym cyklu do zapłodnienia nie dojdzie.
Znajdujący się w składzie antykoncepcji postkoitalnej lewonorgestrel może zapobiegać, opóźniać (albo i nie) wyrzut gonadotropin lub pęknięcie pęcherzyka, a także może zaburzać proces powstawania ciałka żółtego1.
Czy tabletka „dzień po” jest bezpieczna? Skutki uboczne
Według badań naukowców i w opinii Światowej Organizacji Zdrowia antykoncepcja doraźna z użyciem LNG należy do bezpiecznych i skutecznych metod zapobiegania niepożądanym ciążom5. Eksperci uważają także, że nie ma bezwzględnych przeciwwskazań medycznych ani granic wiekowych do skorzystania z antykoncepcji awaryjnej1. Oczywiście jak każdy lek, antykoncepcja awaryjna może wywołać skutki uboczne. Najczęściej są nimi:
- mdłości,
- dyskomfort w dolnej części brzucha,
- ból w podbrzuszu,
- ból głowy,
- zawroty głowy,
- ból piersi,
- wymioty (jeśli kobieta zwymiotuje do dwóch godzin od zażycia leku, powinna skontaktować się z lekarzem).
Dextin jest lekiem przeciwbólowym z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Jest stosowany do krótkotrwałego, objawowego leczenia ostrego bólu o nasileniu łagodnym do umiarkowanego, np. ostrego bólu mięśni lub stawów, bolesnego miesiączkowania, bólu zębów. Lek Dextin jest przeznaczony do stosowania u osób dorosłych. Roztwór do ustny, można przyjąć bezpośrednio z saszetki lub po wymieszaniu zawartości saszetki w szklance wody
Konsultant krajowy w dziedzinie perinatologii, kierownik Kliniki Położnictwa i perinatologii Państwowego Instytutu Medycznego MSWiA w Warszawie prof. Mirosław Wielgoś w czerwcu 2024 roku potwierdza, że antykoncepcję awaryjną można powtarzać.
– To nie jest tak, że jeśli zastosujemy ją raz, to już nie możemy po dwóch tygodniach, po miesiącu, czy po trzech miesiącach powtórzyć. Możemy. Tylko trzeba sobie zadać pytanie: po co. Ona powinna być, jak wynika z nazwy czy z definicji, stosowana w sytuacjach awaryjnych, kiedy zawodzą inne sposoby – tłumaczy.
Skorzystanie z tabletki „dzień po” nie wpływa też na powrót lub rozpoczęcie innych form antykoncepcji hormonalnej. Po zażyciu antykoncepcji awaryjnej można wrócić bez przerwy do stosowanych wcześniej metod.
Tabletka „dzień po” bez recepty od kiedy?
W maju 2024 roku Polska stała się krajem, w którym antykoncepcja awaryjna znów jest dostępna bez recepty od lekarza. „Przypisać” może ją też farmaceuta podczas wizyty w aptece – nie w każdej i nie zawsze, ale jednak.
To nie pierwsze podejście do łatwego dostępu tabletki „dzień po”. W 2015 roku Komisja Europejska rekomendowała krajom Unii Europejskiej umożliwienie zakupu pigułki „dzień po” bez recepty. Polska, podążając za innymi państwami członkowskimi, wprowadziła sugestię w życie. Nie na długo. W 2017 roku przywrócono obowiązkowe recepty na antykoncepcję awaryjną. W 2023 r. temat tabletki „dzień po” powrócił.
1 maja 2024 roku weszło w życie rozporządzenie, na podstawie którego apteki mogą podpisywać umowy umożliwiające sprzedaż tabletki „dzień po” dla osób od 15. roku życia. Nie oznacza to jednak, że w każdej aptece osoba w potrzebie będzie mogła dostać antykoncepcję awaryjną. Z zapisów rozporządzenia wynika, że apteki mogą podpisywać stosowne umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. Dopiero kiedy dana placówka przystąpi do pilotażowego programu, będzie mogła sprzedać tabletkę „dzień po” osobie od 15. roku życia na podstawie recepty farmaceutycznej. Ministerstwo Zdrowia zapowiedziało, że program potrwa do 30 czerwca 2026 r. Czy będzie przedłużony? Czy tabletka „po stosunku” będzie dostępna w każdej aptece bez recepty lekarskiej? Na razie nie wiadomo.
Żel dopochwowy z kwasem hialuronowym. Wskazany w celu zapobiegania i leczenia suchości pochwy oraz w...
Nawilżające globulki z ektoiną i kwasem hialuronowym. Redukują objawy suchości pochwy, zmniejszają p...
Kapsułki dopochwowe z laktoferyną liposomalną. Do stosowania w leczeniu i profilaktyce infekcji poch...
Zalecany do leczenia pierwszych objawów dyskomfortu pochwy.
Wsparcie przy problemach intymnych. Pomaga chronić pochwę i układ pokarmowy przed niekorzystnymi dro...
Dla zdrowia układu moczowego. Miliard bakterii probiotycznych w każdej kapsułce, ekstrakt z owoców ż...
Gdzie można kupić tabletkę „dzień po”?
Skąd wiadomo, która apteka sprzedaje bez recepty od lekarza antykoncepcję awaryjną? Według instrukcji Ministerstwa Zdrowia listy aptek, w których są dostępne pigułki, publikować mają oddziały NFZ. Według danych prezentowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia do czerwca 2024 roku do pilotażowego programu przystąpiło ponad 500 aptek.
Rekrutacja do programu jest cały czas otwarta, więc w kolejnych miesiącach liczba aptek, gdzie bez recepty można kupić tabletkę „dzień po” może rosnąć. Dane placówek można na bieżąco sprawdzać na mapie tworzonej przez NFZ pod adresem: http://pacjent.gov.pl/aktualnosc/antykoncepcja-awaryjna-w-aptekach.
Zgodnie z założeniami Ministerstwa Zdrowia antykoncepcja postkoitalna może być dostępna dla osób od 15. roku życia – w tym wieku w Polsce można legalnie współżyć. W przypadku osoby niepełnoletniej antykoncepcja awaryjna sprzedawana jest w obecności rodzica lub prawnego opiekuna.
Ile kosztuje tabletka „dzień po” w Polsce
Antykoncepcja awaryjna bez względu na to, czy zostanie przepisana przez lekarza, czy kupiona w aptece po przeprowadzeniu wywiadu farmaceutycznego (recepta farmaceutyczna), kosztuje tyle samo. Cena tabletki „dzień po” zależy od podmiotu sprzedającego i samego medykamentu. Za preparat, który ma w składzie lewonorgestrol trzeba zapłacić około 40-70 zł. Ten z octanem uliprystalu to wydatek rzędu 100 zł. To orientacyjne dane z lipca 2024 r.
Saszetki z inozytolem. Wsparcie przy insulinooporności i PCOS. Fertistim wspomaga funkcje płodnościowe i regulację aktywności hormonalnej. Jedyny taki preparat łączący astaksa...
- Medard L., Ostrowska L., Antykoncepcja doraźna z użyciem lewonorgestrelu – skuteczność i mechanizm działania;
- Emergency contraception, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/emergency-contraception
- Yuzpe A., Smith R., Rademaker A. A multicenter clinical investigation employing ethinyl estradiol combined with dl-norgestrel as postcoital contraceptive agent;
- Glasier A., Cameron S., Fine P., [et al.]. Ulipristal acetate versus levonorgestrel for emergency contraception: a randomised non-inferiority trial and meta-analysis;
- Medard L., Ostrowska L., Antykoncepcja doraźna z użyciem lewonorgestrelu – skuteczność i mechanizm działania.