Uzależnienie – czym jest?
Uzależnienie charakteryzuje się okresowym lub stałym przymusem wykonywania określonej czynności lub zażywania substancji psychoaktywnej, co pozwala regulować napięcie psychiczne i łagodzić nieprzyjemne odczucia cielesne.
Uzależnienie wiąże się z utratą kontroli nad określonym działaniem, czyli np. nawet jeśli obiecujemy sobie „od jutra nie piję” i próbujemy podjąć abstynencję, a to nie wychodzi – sytuacja może wskazywać na uzależnienie od alkoholu.
Nadmierne spożywanie substancji, takich jak alkohol, narkotyki, leki czy papierosy prowadzi do określonych strat – fizycznych (negatywne działanie na zdrowie organizmu), psychicznych (zmiana świadomości, podejmowanie nieodpowiedzialnych decyzji, impulsywne działania), rodzinnych (negatywne relacje w rodzinie, rozpad rodziny), społecznych (np. utrata pracy, kontaktów towarzyskich).
DENICIT to lek bez recepty wskazany w odzwyczajaniu się od palenia tytoniu i zmniejszeniu głodu nikotynowego u osób, które chcą przestać palić. Celem stosowania leku DENICIT jest trwałe zaprzestanie używania produktów zawierających nikotynę. Zawiera cytyzynę, która zwiększa ok. 3-krotnie szansę na rzucenie palenia¹.
¹Hajek P et al.: Efficay of cytisine in helping smokers quit;systematic review and meta-analysis. Thorax, 2013
Uzależnienia są zaklasyfikowane jako choroby w ICD-10, czyli Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń. Możemy wyróżnić uzależnienie fizyczne, psychiczne oraz behawioralne.
Uzależnienie fizyczne
Przyjmowany środek przez jakiś czas zmienia funkcjonowanie organizmu, co w sytuacji odstawienia prowadzi do wywołania nieprzyjemnych objawów odstawiennych – np. bóle głowy, wymioty, drgawki, osłabienie, uczucie zimna, bezsenność, drżenie mięśni. Im dłuższy czas przyjmowania substancji, tym większa tolerancja organizmu. Może pojawić się zespół abstynencyjny, czyli zespół objawów somatycznych i psychopatologicznych, które występują przez kilka godzin po zaprzestaniu picia alkoholu lub zażywania narkotyków.
Uzależnienie psychiczne
Wiąże się z silnym przymusem wykonywania jakiejś czynności lub zażywania substancji, co jednak nie prowadzi do zmian w funkcjonowaniu organizmu i znacznych fizjologicznych następstw. Nie pojawia się zespół abstynencyjny. Często pojawiają się natrętne myśli na temat danego środka lub czynności uzależniającej oraz wzrost tolerancji – czyli uzależniony musi przyjmować więcej substancji lub wykonywać czynność częściej lub bardziej intensywnie. Chory doświadcza silnego przymusu poszukiwania środka uzależniającego.
Uzależnienie behawioralne
Jest związane z kompulsywną potrzebą wykonywania i powtarzania określonego zachowania np. kupowanie przedmiotów, granie w gry komputerowe, uprawianie seksu, hazard, praca. Zachowanie staje się nawykiem, zabiera znaczną część czasu, powoduje straty fizyczne, psychiczne, społeczne, finansowe. Ma charakter kompulsywny i trudno nad nim zapanować; wiąże się z wewnętrznym przymusem rozładowania napięcia poprzez wykonanie danej czynności.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.
Wspiera pamięć i koncentrację, usprawnia procesy uczenia się. Zawiera olej z ryb i olej z wiesiołka...
Wspiera funkcjonowanie układu nerwowego, pomaga w redukcji zmęczenia, skraca czas potrzebny na zaśni...
Zapewnia kompleksowe wsparcie obwodowego układu nerwowego. Zawiera innowacyjne składniki: acetylo-L...
Polecany przy zaburzeniach funkcji poznawczych, demencji starczej, trudnościach w zapamiętywaniu, po...
Preparat zalecany w celu uzupełnienia codziennej diety w kwas alfa-liponowy.
Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie kości, mięśni i układu nerwowego. Uzupełnia niedobór witamin D₁...
Uzupełnia codzienną dietę w palmitoiloetanoloamid (PEA) oraz witaminy z grupy B (B1, B6, B12).
Nuclistim wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Dzięki wysokiej zawartości składników...
Uzależnienie od substancji psychoaktywnych vs. uzależnienie behawioralne
Uzależnienia od substancji psychoaktywnych wiążą się z przyjmowaniem określonego środka, który zmienia stan świadomości, wpływa na funkcjonowanie człowieka. Zazwyczaj po dłuższym okresie stosowania można zaobserwować znaczną utratę kontroli nad przyjmowaniem substancji, co wywołuje negatywne skutki we wszystkich obszarach życia.
W trakcie leczenia uzależnienia od substancji psychoaktywnych dąży się do całkowitego wyeliminowania substancji z życia chorego. Całkowita abstynencja ma uchronić chorego od ponownej utraty kontroli. Często osoba dotknięta uzależnieniem od alkoholu, narkotyków czy leków zaczyna zdawać sobie sprawę ze strat, jakie ponosi w wyniku zażywania substancji, jednak nie jest w stanie samodzielnie kontrolować swojego przymusu.
W przypadku zaburzeń behawioralnych związanych z określonymi zrachowaniami dąży się do powstrzymania kompulsji i nawykowego podejmowania aktywności, ponieważ nie można wyeliminować potrzeb seksualnych, robienia podstawowych zakupów czy przyjmowania pożywienia. W terapii osób uzależnionych behawioralnie dąży się do odzyskania kontroli, wprowadzenia innych sposobów radzenia sobie ze stresem oraz trudnymi emocjami oraz do minimalizowania strat spowodowanych nadmiernym wykonywaniem danej czynności.
Sygnały alarmowe – objawy uzależnienia
Warto obserwować siebie i bliskich, ponieważ szybkie wykrycie uzależnienia może pomóc skutecznie z nim walczyć. Oto najważniejsze sygnały alarmowe – czerwone flagi, które mogą nas niepokoić i powinny prowokować do działania (poszukiwania pomocy).
- Brak kontroli nad przyjmowaniem substancji psychoaktywnej lub wykonywaniem czynności. Próby zaprzestania np. codziennego picia alkoholu, co kończy się niepowodzeniem.
- Trudność z zaprzestaniem zażywania lub wykonywania działania, pomimo świadomości ponoszonych strat.
- Regulowanie gorszego nastroju albo stresu alkoholem, narkotykami, zakupami czy seksem itp.
- Fizjologiczne objawy symptomu abstynencyjnego – w przypadku nieprzyjmowania substancji odczuwanie drżenia mięśni, zawrotów i bólu głowy, nudności, wymioty, zwiększenie niepokoju i drażliwości itp. Przyjmowanie kolejnej dawki substancji w celu złagodzenia nieprzyjemnych dolegliwości.
- Zwiększenie przyjmowanej dawki alkoholu, narkotyków, leków, aby uzyskać „pożądany” efekt.
- Zaniedbywanie ważnych ról – trudności w relacjach rodzinnych, niewykonywanie lub pogorszenie jakości obowiązków zawodowych, rezygnowanie z dotychczas ważnych aktywności – np. sportu, hobby, spotkań towarzyskich.
- Spędzanie coraz większej ilości czasu na wykonywaniu czynności kompulsywnych, np. graniu w gry komputerowe czy stosunkach seksualnych.
- Natrętne, niedające się wyciszyć myśli o danej substancji lub aktywności albo na temat zaprzestania zażywania lub wykonywania zachowania.
- Kłamstwa wobec bliskich osób o krótszym czasie podejmowania danej aktywności lub niezażywaniu substancji.
- Zmiany w wyglądzie – zaniedbywanie higieny, zmiana wyglądu skóry, oczu, dłoni, ciała.
Jak leczyć uzależnienie?
Diagnozę uzależnienia stawia psychiatra na podstawie spełnienia kryteriów uzależnienia opisanych w ICD-10.
W leczeniu uzależnień bardzo ważne jest dotarcie do przyczyn powstania uzależnienia oraz mechanizmów, które je podtrzymują i prowadzą do zachowań autodestrukcyjnych.
Proces terapii uzależnień to zazwyczaj kilka lat intensywnego procesu terapeutycznego, który skupia się na zaprzestaniu przyjmowania substancji lub zminimalizowaniu zachowań kompulsywnych, zbudowaniu zachowań, które będą pomagały wytrwać w abstynencji, nauce samoregulowania emocji i lepszego radzenia sobie ze stresem.
Leczenie uzależnień to zazwyczaj indywidualna terapia uzależnień dla chorego. Ważne jest znalezienie odpowiedniej grupy wsparcia dla osób uzależnionych od konkretnej substancji lub zachowania (AA, Anonimowych Narkomanów, grupy wsparcia dla osób uzależnionych od seksu, hazardu czy gier komputerowych). W sytuacji zatrucia alkoholowego lub uzależnienia od narkotyków stosuje się terapię odwykową, zazwyczaj w szpitalach i ośrodkach zamkniętych, gdzie prowadzi się detoksykację (odtruwanie) pod kontrolą lekarzy specjalistów.
DENICIT to lek bez recepty wskazany w odzwyczajaniu się od palenia tytoniu i zmniejszeniu głodu nikotynowego u osób, które chcą przestać palić. Celem stosowania leku DENICIT jest trwałe zaprzestanie używania produktów zawierających nikotynę. Zawiera cytyzynę, która zwiększa ok. 3-krotnie szansę na rzucenie palenia¹.
¹Hajek P et al.: Efficay of cytisine in helping smokers quit;systematic review and meta-analysis. Thorax, 2013
Źródła:
- Bilikiewicz A., Psychiatria: Podręcznik dla studentów medycyny, PZWL, Warszawa, 2006.
- Jędrzejko M.Z., Chmielewska M., Uzależnienia – choroba XXI wieku. Zjawisko – mechanizmy – przyczyny – terapia. Kwartalnik Policyjny, 2020, 4, s. 4-9.
- Pużyński S., Wciórka J. (red.) „Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne”, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Instytut Psychiatrii i Neurologii, 2000.
- „Uzależnienia”, Zintegrowana Platforma Edukacyjna, Projekt Ministerstwa Edukacji Narodowej, dostęp: https://zpe.gov.pl/a/uzaleznienia/Do63k2pYq.