Ponad 200 podtypów wirusa HPV

Obecnie zidentyfikowano ponad 150 różnych typów wirusa HPV, w tym około 40 preferencyjnie infekujących błonę śluzową narządów płciowych1. Poszczególne typy sklasyfikowano zgodnie z ich epidemiologicznym ryzykiem wywołania nowotworu i wyodrębniono dwie główne grupy:

  • grupa pierwsza to wirusy związane z wysokim rozwojem zmian rakowych (HR-HPV – High Risk HPVs) – np. 16, 18, 26, 31, 33, 35, 39,
  • grupa druga to wirusy związane z niskim ryzykiem rozwoju zmian rakowych (LR-HPV – Low Risk HPVs).

Typy wysokoonkogenne, szczególnie 16 i 18, przyczyniają się do zmian śródnabłonkowych w obrębie szyjki macicy i prowadzą do zmian przedrakowych, a następnie nowotworu. Stanowią przyczynę około 70 proc. przypadków raka szyjki macicy w populacji ogólnej2. Co więcej, HPV-16 jest odpowiedzialne za większość nowotworów okolicy odbytu i narządów płciowych, takich jak srom, pochwa, penis. Ponadto może przyczyniać się do powstawania zmian nowotworowych w obrębie błony śluzowej jamy ustnej i gardła3.

Badania profilaktyczne. Przegląd zdrowia od A do Z. Jakie badania wykonać?

Czynniki ryzyka zakażenia wirusem HPV obejmują:

  • posiadanie wielu partnerów seksualnych,
  • początek aktywności seksualnej w wieku nastoletnim,
  • palenie papierosów — nikotynizm jest kofaktorem infekcji HPV poprzez upośledzanie układu immunologicznego. Nowotwory głowy wywołane przez HPV-16 występują o dwa proc. częściej u palących,
  • wielorództwo,
  • kontakty seksualne bez zabezpieczenia w postaci prezerwatywy.

HPV jest najczęstszą infekcją przenoszoną drogą płciową na świecie

WHO podaje, że HPV jest nie tylko najczęstszą przyczyną raka szyjki macicy, ale także główną infekcją przenoszoną drogą płciową. Do zakażenia dochodzi na skutek kontaktu seksualnego, kiedy stykają się zakażone i zdrowe błony śluzowe oraz skóra4. Jedynie w 2018 roku wykryto na świecie 43 miliony zakażeń HPV wśród nastolatków i młodych dorosłych5.

Uromycin
Uromycin
Szukaj stacjonarnie
Szukaj online

Dla zdrowia układu moczowego. Miliard bakterii probiotycznych w każdej kapsułce, ekstrakt z owoców żurawiny i witamina C.

Dowiedz się więcej
Suplement diety
Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
reklama

Niskoonkogenne typy HPV wywołują różne, łagodne zmiany zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn

Większość typów HPV odpowiada za występowanie łagodnych zmian skórnych, czyli brodawek. Zwykle ustępują samoistnie, jedynie niekiedy wymagają zastosowania leczenia miejscowego. Wyróżnia się następujące rodzaje zmian skórnych w przebiegu zakażenia HPV:

  • brodawki płaskie (HPV-3, 10, 26, 27, 28) — stanowią najłagodniejsze zmiany skórne, które ustępują samoistnie do dwóch lat. Najczęściej spotykane na twarzy, ale mogą pojawić się także na ramionach, dłoniach i kolanach. Przybierają formę licznych oraz drobnych brodawek o zabarwieniu czerwono-brunatnym lub w kolorze skóry,
  • brodawki płciowe (HPV-6, 11) — u kobiet mieszczą się na błonach śluzowych sromu i szyjki macicy, a także w pochwie oraz okolicach odbytu. U mężczyzn lokalizacja obejmuje penisa i okolice wokół odbytu. Do infekcji dochodzi wyłącznie na drodze płciowej, 
  • brodawki stóp (HPV-1, 2) — przybierają formę blaszkowatych, pojedynczych i głęboko zakotwiczonych zmian skórnych. Najczęściej dotyczą dzieci oraz nastolatek, które uskarżają się na dużą bolesność brodawek. Do zakażenia dochodzi głównie w miejscach publicznych, gdzie powierzchnie są skażone wirusem brodawczaka ludzkiego, np. na basenie,
  • młodzieńczy brodawczak krtani (HPV-6, 11) — występuje głównie u dzieci i ujawnia się po przebytych zabiegach chirurgicznych. Do zakażenia dochodzi w trakcie porodu.

U większości zakażonych HPV nie wywołuje objawów chorobowych, a organizm eliminuje wirusa w ciągu dwóch lat

Zdrowy układ odpornościowy może uporać się z większością zakażeń HPV w ciągu dwóch lat, co medycznie definiuje się jako brak obecności DNA HPV w kontrolnej cytologii po uprzednim wykryciu zakażenia. 66 proc. infekcji zostaje wyeliminowana już w 12 miesięcy, a po 24 miesiącach wartość wzrasta do 90 proc.6.

Wirus HPV

Do zarażenia dochodzi głównie na drodze kontaktów seksualnych, ale nie tylko

Zakażenie wirusem HPV najczęściej kojarzy się z kontaktami seksualnymi, przy czym warto wspomnieć, że do infekcji dochodzi podczas stosunku:

  • analnego,
  • waginalnego,
  • oralnego.

HPV zagraża również dzieciom

Infekcja wirusem HPV może również zdarzyć się u płodów lub noworodków, których matki zaraziły się przed ciążą bądź w trakcie jej trwania. Patogen przenosi się na noworodki urodzone przez kobiety bez żadnych objawów chorobowych z wykrytym DNA wirusa, przy czym częstotliwość jest niska i maksymalnie sięga 18 proc. Niestety ryzyko transmisji HPV wynosi około 72 proc. u matek zainfekowanych w trakcie trwania ciąży7.

HPV może przechodzić przez łożysko, płyn obwodowy lub na drodze wertykalnej podczas porodu. Co, więcej źródła naukowe pokazują, że nawet mleko chorej matki może stanowić źródło zakażenia.

Ponadto do transmisji HPV może dojść poprzez używanie tych samych przedmiotów, co osoba zakażona, np. szczoteczka do zębów, bielizna, ręcznik. Rzadko zdarza, by infekcja została przeniesiona poprzez kontakt dłoni ze skażoną wirusem powierzchnią, a następnie z okolicą intymną.

HPV atakuje dzieci i niekiedy towarzyszy im od urodzenia. Zakażenie HPV dotyka także dzieci, w tym maluchy do 2. roku życia, u których ujawnia się infekcja przeniesiona w okresie okołoporodowym — w trakcie życia płodowego lub podczas porodu. W przypadku starszych pociech obecność typowych zmian wywołanych zakażeniem HPV może świadczyć o nadużyciach seksualnych, szczególnie w wieku 4-8 lat8.

Większość zmian występujących w okolicach narządów płciowych i odbytu wywołują niskoonkogenne typy: 6 i 11. Przybierają różne formy, poczynając od niewielkich brodawek, a kończąc na olbrzymich zmianach, przypominających kalafior.

W rzadkich przypadkach obserwuje się zmiany brodawkowate na błonie śluzowej jamy ustnej, gardła i układu oddechowego oraz na wargach9.

Wirus RSV u dzieci. To poważne zagrożenie! Czym jest wirus RS? Objawy, leczenie i powikłania

Prezerwatywa nie chroni w 100 proc. przed zakażeniem HPV

Wydawać by się mogło, że prezerwatywy tak samo skutecznie chronią przed zakażeniem HPV, jak przed większością innych chorób przenoszonych drogą płciową. Niestety w przypadku wirusa brodawczaka ludzkiego prezerwatywy nie zapewniają 100 proc. ochrony przed infekcją, ale istotnie zmniejszają jej ryzyko. W 2006 roku renomowane czasopismo New England Journal of Medicine opublikowało wyniki pierwszego badania potwierdzającego wysoką skuteczność prezerwatyw w zapobieganiu transmisji HPV. Prześledzono aktywność seksualną 82 studentek (w wieku 18-22 lat). Okazało się, że w przypadku kobiet, których partnerzy podczas każdego stosunku używali prezerwatyw, ryzyko zakażenia było o 70 proc. mniejsze niż u par, gdzie prezerwatywy używano jedynie w 5 proc. kontaktów intymnych10.

HPV wywołuje nowotwory w obrębie głowy i szyi

HPV jest wykrywany w 26 proc. przypadków raka regionu szyi i głowy11. Najczęściej powoduje nowotwory gardła środkowego, gdzie stanowi etiologię nawet 57 proc. przypadków zachorowań12. Ponadto powoduje nowotwory:

  • migdałka podniebiennego,
  • jamy ustnej,
  • gardła dolnego,
  • krtani.

HPV-16 odpowiada za 95 proc. przypadków nowotworów regionu szyi i głowy u pacjentów z pozytywnym statusem zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego13. Drugim pod względem częstotliwości jest typ 18, powodujący głównie raka jamy ustnej i krtani.

Wśród nowotworów HPV-zależnych najczęściej pojawia się rak migdałka podniebiennego, a objawy obejmują:

  • drapanie lub ból gardła, często promieniujący do ucha środkowego,
  • odynophagia — ból podczas połykania,
  • dysphagia — trudności w trakcie połykania,
  • powiększenie migdałków i węzłów chłonnych,
  • niewyjaśniony spadek masy ciała,
  • krwiste zabarwienie odkrztuszanej flegmy,
  • owrzodzenia migdałka widoczne w czasie badania przedmiotowego.
Fertistim dla kobiet
Fertistim dla kobiet
Szukaj stacjonarnie
Szukaj online

Zawiera inozytol. Składniki preparatu przyczyniają się do regulacji aktywności hormonalnej.

Dowiedz się więcej
Suplement diety
Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
reklama

Rakowi szyjki macicy można zapobiec na etapie zmian przedrakowych

Badanie cytologiczne pozwala na wykrycie zmian poprzedzających rozwój raka szyjki macicy. Stany przedrakowe mogą, ale nie muszą przejść w nowotwór. W takich przypadkach specjaliści zalecają dedykowane preparaty dopochwowe, które zapobiegają i leczą zmiany szyjki macicy wywołane wirusem HPV. Tworząc warstwę ochronną na błonie śluzowej pochwy, ułatwiają gojenie powstałych zmian, a także przywracają fizjologiczną mikroflorę i właściwe pH.

U kobiet z rozwiniętym rakiem szyjki macicy dostępne metody terapeutyczne obejmują:

  • leczenie chirurgiczne,
  • radioterapię,
  • chemioterapię.

Sposób leczenia zależy od stopnia zaawansowania raka, stanu zdrowia chorego, wieku, a także obecności chorób współistniejących.

Podstawą działań terapeutycznych są zabiegi chirurgiczne stosowane również w przypadku leczenia schorzeń współistniejących. U młodych kobiet najlepiej sprawdza się całkowite usunięcie szyjki macicy i pobliskich węzłów chłonnych, dzięki czemu panie mogą w przyszłości planować macierzyństwo.

Całkowite wycięcie macicy wraz z przymaciczem i okolicznymi węzami chłonnymi przynosi najlepsze rokowania. Dodatkowo po operacjach chirurgicznych u wybranych pacjentów stosuje się radioterapię, chemoterapię lub chemoradioterapię.

Stany przedrakowe zwiastują raka szyjki macicy i mogą zostać wykryte za pomocą cytologii

Proces nowotworzenia w obrębie szyjki macicy najpierw prowadzi do wystąpienia stanów przedrakowych:

  • CIN I – neoplazja wewnątrznabłonkowa szyjki macicy I stopnia, czyli zmiany o najłagodniejszym charakterze,
  • CIN II – neoplazja wewnątrznabłonkowa szyjki macicy II stopnia,
  • CIN III – neoplazja wewnątrznabłonkowa szyjki macicy III stopnia (zmiany najbardziej złośliwe).

Stany przedrakowe są w pełni odwracalne i można je wykryć za pomocą badania cytologicznego:

  • klasycznego,
  • płynnego — płynna cytologia pozwala na jednoczesne pobranie materiału do badania i typowania materiału genetycznego HPV.

Wynik badania cytologicznego jest oceniany na podstawie skali Bethesda. Niegdyś używano wyłącznie skali Papanicolaou, która klasyfikowała wykryte zmiany na 5 głównych grup, gdzie 3 ostatnie oznaczały konieczność podjęcia dalszej diagnostyki ze względu na możliwą obecność dysplazji i komórek atypowych.

Obecnie najlepszym systemem klasyfikacji jest skala Bethesda:

  • FI — wynik badania jest całkowicie prawidłowy, nie znaleziono cech potwierdzających neoplazję bądź nowotwór,
  • ASC-US — wykryto nieokreślone komórki atypowe pochodzące z nabłonka wielowarstwowego płaskiego, wyściełającego pochwę. Najczęściej powstają w przebiegu chronicznych stanów zapalnych narządów płciowych,
  • ASC-H — wykrycie nieprawidłowości (atypowości) w komórkach nabłonka znajdującego się w pochwie. Podejrzenie obecności zmian śródnabłonkowych dużego stopnia,
  • LSIL — stopień zmian śródnabłonkowych odpowiadający neoplazji CIN I,
  • HSIL — stopień dysplazji śródnabłonkowej dużego stopnia odpowiadający CIN II, CIN II i CIS.

Wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego zalecają:

  • panie przed 30. rokiem życia — cytologia powinna być wykonywana co 1-3 lata w zależności od wyniku poprzedniego badania cytologicznego,
  • panie między 30. a 70. rokiem życia — co 1-3 lata powinny wykonać cytologię z jednoczesnym oznaczeniem statusu HR-HPV.

Źródła:

  1. The biology and life cycle of human papillomaviruses | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23199966/
  2. Human papillomavirus genotype attribution in invasive cervical cancer: a retrospective cross-sectional worldwide study | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
  3. Chapter 4: Burden and management of non-cancerous HPV-related conditions: HPV-6/11 disease | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
  4. Cervical Cancer | WHO https://www.who.int/ 
  5. HPV Vaccine…the results are in. | News Wise https://www.newswise.com/ 
  6. Incidence and clearance of genital human papillomavirus infection in men (HIM) | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/  
  7. Human papillomavirus in infants: transmission, prevalence, and persistence | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
  8. Anogenital and respiratory tract human papillomavirus infections among children | https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 
  9. Nongenital human papillomavirus infections | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 
  10. Condom use and the risk of genital human papillomavirus infection in young women | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 
  11. Population-level impact and herd effects following the introduction of human papillomavirus vaccination programmes: updated systematic review and meta-analysis | The Lancet https://www.thelancet.com/ 
  12. Oral cancer risk in relation to sexual history and evidence of human papillomavirus infection | Journal of the National Cancer Institute https://academic.oup.com/ 
  13. Multicenter Oral Cancer Study Group Human papillomavirus and oral cancer
  14. The International Agency for Research on Cancer multicenter study | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/