Wzdęty brzuch. Co to znaczy? Objawy
Wzdęty brzuch to subiektywne odczucie dyskomfortu w jamie brzusznej z jednoczesnym powiększeniem obwodu brzucha. Pacjenci poprzez wzdęcia rozumieją nadmierne nagromadzenie gazów jelitowych. Jednak w ujęciu medycznym opisywany problem nie wiąże się wyłącznie z nadprodukcją gazów jelitowych, a wynika z zaburzeń czucia trzewnego. Przez to nawet fizjologiczna ilość podrażnia zakończenia nerwowe, wywołując dolegliwości opisywane jako wzdęcie1.
Oczywiście wzdęcia mogą wynikać z nadprodukcji gazów jelitowych. Wówczas objawy obejmują:
- poczucie natężonej perystaltyki jelit i przemieszczania gazów,
- powiększenie obwodu brzucha,
- uciążliwe uczucie pełności w jamie brzusznej,
- bolesne skurcze jelit opisywane przez pacjentów jako intensywne „skręcanie brzucha”.
Pełny brzuch i gazy w jelitach. Dlaczego tak się czujemy?
Zanim przejdziemy do sposobów radzenia sobie z gazami w jelitach, warto na początku poznać fizjologię układu pokarmowego. Jelita zdrowego człowieka mieszczą około 150-200 ml gazu. Ponadto każdego dnia organizm produkuje 500-2000 ml gazu (średnio 600 ml), który wydostaje się na zewnątrz poprzez po posiłkowe odbijanie lub tzw. puszczanie bąków2. Nasuwa się jednak pytanie – skąd bierze się gaz w jelitach? Część trafia do przewodu pokarmowego podczas jedzenia i mówienia – głównie tlen oraz azot. Jednak lwią porcję gazów jelitowych produkują bakterie bytujące w jelicie grubym, które jest ostatnim odcinkiem układu trawiennego. Mieszanka gazów wytwarzanych przez florę bakteryjną to:
- w większości wodór – nawet do 80%,
- metan – do 30%,
- dwutlenek węgla.
Każdy ze związków jest bezzapachowy, a więc skąd ta nieprzyjemna woń? Do akcji wkraczają bakterie, które na drodze fermentacji i procesów gnilnych wytwarzają lotne związki siarki — winowajców nieprzyjemnego zapachu uwalnianych gazów jelitowych.
Zdrowe jelita dzięki ruchom perystaltycznym szybko przemieszczają gazy w kierunku odbytnicy, dlatego przeciętny człowiek oddaje wiatry około 10-25 razy dziennie.
Wsparcie układu odpornościowego, odbudowy mikroflory jelitowej oraz regeneracji nabłonka jelitowego dzięki składnikom pochodzenia naturalnego. Zawiera nukleotydy, fukoidan, cy...
Wzdęcia i gazy? Oto główni winowajcy!
Niektóre pokarmy w sposób szczególny wzmagają produkcję gazów i dodatkowo nasilają uczucie pełnego brzucha. Do najbardziej wzdymających produktów zaliczono:
- FODMAP (ang. Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols) – cukry takie jak: fruktoza, laktoza, mannitol, ksylitol, erytrytol. Problem stanowią niektóre owoce bogate we fruktozę, np. jabłka [3],
- czosnek,
- cebulę,
- warzywa strączkowe,
- warzywa kapustne,
- żywność wysoko przetworzoną,
- gazowane napoje (także te lekko gazowane), w szczególności piwo.
Sposoby na wzdęcia. Jak sobie poradzić?
Najlepszym sposobem na wzdęcia jest ograniczenie lub niekiedy wyeliminowanie z diety produktów wysoce wzdymających. Oczywiście nie powinno się wykluczać wszystkich pokarmów, ale indywidualnie sprawdzać, czy odstawienie konkretnego składnika złagodziło objawy gastryczne. W przypadku niektórych pacjentów racjonalnym rozwiązaniem może być dieta uboga w produkty z grupy FOODMAP. Jednak taki schemat żywienia może być stosowany najdłużej przez 8 tygodni i wyłącznie pod opieką lekarza oraz dietetyka. Następnie chory powinien stopniowo wracać do regularnej diety, wprowadzając etapowo gazotwórcze węglowodany.
Co, jeśli zapach gazów jest podobny do woni zgniłego jajka? Oznacza to, że zawierają związki siarki. Wówczas powinno się ograniczyć spożywanie takich produktów, jak:
- cebula i czosnek,
- kawa, herbata,
- suszone owoce – bardzo często w procesie suszenia używane są związki siarki jako konserwanty,
- mięso i przetwory mięsne,
- nabiał,
- alkohol,
- niektóre warzywa – brukselka, kalafior, kapusta i jarmuż,
- rośliny strączkowe.
Tak ograniczoną dietę można wprowadzić na okres maksymalnie 2-4 tygodni. Jeśli odstawienie któregokolwiek z wyżej wymienionych produktów pomaga w łagodzeniu uciążliwych dolegliwości, należy udać się do lekarza (najlepiej gastroenterologa). Przyczynę najprawdopodobniej stanowi przerost flory bakteryjnej w jelicie, np. SIBO. Problem należy zdiagnozować (służy temu wodorowy test oddechowy) i w razie potrzeby wdrożyć antybiotykoterapię.
Ponadto w przypadku nadprodukcji gazów warto zrezygnować z czynności, które sprzyjają połykaniu dodatkowych porcji powietrza:
- częste żucie gumy,
- palenie papierosów,
- szybkie spożywanie posiłku,
- ssanie cukierków,
- noszenie niedopasowanych protez zębowych.
Co na wzdęcia? Domowe sposoby i leki
Oprócz zmiany nawyków żywieniowych układ pokarmowy można naturalnie wspomóc poprzez wprowadzenie do diety odpowiednich ziół. To naturalna metoda zmniejszenia produkcji gazów jelitowych, a także poprawy procesów trawiennych.
W przypadku wzdęć najlepiej sprawdzą się następujące zioła:
- mięta pieprzowa – mięta wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Dodatkowo działa rozluźniająco na mięśnie gładkie jelit, poprawia perystaltykę i rozluźniania zwieracze przewodu pokarmowego. Ponadto zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, tym samym usprawniając trawienie [4],
- koper włoski – koper podobnie do mięty wspiera pracę układu pokarmowego. Rozluźnia mięśnie zwieracze, ułatwiając wydalanie gazów jelitowych i zmniejszając wzdęcia,
- anyż – rozluźnia mięśniówkę jelit i działa wiatropędnie,
- kminek – stymuluje właściwe trawienie, wspomaga wydalanie gazów.
Jakie leki łagodzą wzdęcia? Większość preparatów jako substancję powierzchniowo czynną zawiera symetykon lub dymetykon. Oba są w pełni bezpieczne i nieszkodliwe. Nie wchłaniają się oraz są wydalane w niezmienionej formie. Zmniejszając napięcie powierzchniowe pęcherzyków gazu, prowadzą do ich łączenia i dyspersji, dzięki czemu są łatwiej usuwane z organizmu — poprzez odbijanie lub oddawanie gazów. Są powszechnie stosowane przed badaniem endoskopowym i ultrasonograficznym jamy brzusznej.
Leki można przyjmować w formie tabletek, kapsułek lub płynów. Nie wchodzą w interakcje z innymi środkami i są niemal całkowicie pozbawione efektów ubocznych (mogą zdarzyć się łagodne biegunki).
Ciągle wzdęty brzuch. Co robić?
Ciągle wzdęty brzuch to z pewnością powód do niepokoju i wskazanie, by udać się do lekarza. Jak już wspomniano, gazy w jelitach nie powinny być powodem do obaw, dopóki nie towarzyszy im przynajmniej jeden z następujących symptomów:
- ból brzucha utrudniający normalne funkcjonowanie,
- niezamierzona utrata masy ciała,
- obecność krwi lub śluzu w kale,
- nawracające zaparcia lub biegunki,
- wymioty oraz nudności,
- oznaki niedokrwistości – ciągłe zmęczenie, blade błony śluzowe, bóle głowy,
- wyraźna zmiana częstotliwości oddawania stolca,
- długo trwający ból brzucha.
Nadmierna produkcja gazów jelitowych może stanowić objaw niektórych chorób. Dlatego nie wolno lekceważyć częstych wiatrów o nieprzyjemnym zapachu, gdyż mogą świadczyć o:
- chorobie refluksowej przełyku,
- nieswoistym zapaleniu jelit – chorobie Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego (WZJG),
- zespole jelita drażliwego (IBS),
- dyspepsji czynnościowej,
- nietolerancji laktozy,
- nowotworze okrężnicy,
- cukrzycy.
Źródła:
- Intestinal gases and flatulence: possible causes of occurrence | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16574342/
- Gas and Bloating | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5350578/
- FODMAP modulation as a dietary therapy for IBS: Scientific and market perspective | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35122383/
- Herbal remedies for dyspepsia: peppermint seems effective | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18630390/.