Jakie są przyczyny zapalenia ucha środkowego u dzieci?
Ostre zapalenie ucha środkowego jest zwykle powikłaniem dysfunkcji trąbki Eustachiusza (przestrzeni łączącej gardło z uchem środkowym.), która pojawia się podczas infekcji górnych dróg oddechowych.
Ostre zapalenie ucha środkowego może przebiegać na podłożu wirusowym, bakteryjnym lub jako koinfekcja (infekcja mieszana).
Najczęstszymi drobnoustrojami bakteryjnymi powodującymi zapalenie ucha środkowego są (pneumokoki) Streptococcus pneumoniae, kolejno Haemophilus influenzae i Moraxella catarrhalis. Po wprowadzeniu skoniugowanych szczepionek przeciwko pneumokokom bakterie te ewoluowały do szczepów nieobjętych szczepionką (szczepionka obejmuje 10/13 szczepów).
Do najczęstszych wirusów powodujących zapalenia ucha środkowego należą: syncytialny wirus oddechowy (RSV), koronawirusy, wirusy grypy, adenowirusy, ludzki metapneumowirus i pikornawirusy.
Dzieci częściej zapadają na infekcje ucha niż dorośli z kilku powodów: ich krótsze, bardziej poziome trąbki Eustachiusza ułatwiają bakteriom i wirusom przedostanie się prosto do ucha środkowego. Ponadto częściej się blokują, np. w wyniku permanentnej niedrożności nosa w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych czy też przy przeroście migdałka gardłowego.
Jak objawia się zapalenie ucha środkowego?
Objawy zapalenia ucha u dzieci to przede wszystkim widoczne w otoskopii (badaniu ucha przez oglądanie błony bębenkowej specjalnym wziernikiem ze światłem):
- wyraźniejsze zarysowanie naczyń na błonie bębenkowej w wyniku ich poszerzenia,
- pogrubienie błony bębenkowej,
- żółtawa barwa błony bębenkowej,
- wyraźne uwypuklenie błony na zewnątrz i jej zaczerwienienie,
a ponadto także:
- zaobserwowanie ropnego wycieku z ucha (przy perforacji błony bębenkowej),
- niechęć do ssania i jedzenia,
- silny, pulsujący ból ucha,
- rozdrażnienie, niepokój, płaczliwość,
- wymioty, biegunka,
- katar,
- gorączka,
- odwodnienie,
- zły stan ogólny dziecka.
Jak jest diagnozowane zapalenie ucha środkowego?
Do rozpoznania ostrego zapalenia ucha środkowego u dziecka według Amerykańskiej Akademii Pediatrii uprawnia równoczesne stwierdzenie przez lekarza 3 kryteriów diagnostycznych:
- nagłe pojawienie się objawów choroby,
- charakterystyczne zmiany w obrazie błony bębenkowej widoczne w badaniu otoskopowym,
- dolegliwości (ból, brak apetytu, zaburzenia ssania piersi u niemowląt itp.) i przedmiotowe (obecne w badaniu fizykalnym) objawy stanu zapalnego ucha środkowego.
Czym leczymy zapalenie ucha środkowego?
Tak jak wspomniałam na początku, zapalenie ucha środkowego mogą powodować zarówno bakterie jak i wirusy, dlatego nie zawsze użycie antybiotyku może okazać się konieczne.
Lekami podstawowymi stosowanymi w przebiegu zapalenia ucha są leki o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym (ibuprofen – co 6–8 godzin lub paracetamol – co 4 godziny, podawane doustnie).
Leczenie objawowe OZUŚ trwa zwykle 24-48h, a w razie braku poprawy lub pogorszenia stanu dziecka, należy wdrożyć leczenie antybiotykiem.
Istnieje kilka wyjątków, w których lekarz może od razu zlecić podanie antybiotyku:
- obustronne ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci poniżej 2. roku życia,
- ostre zapalenie ucha u dziecka poniżej 6 miesięcy,
- średni stan ogólny dziecka, wymioty, wysoka gorączka,
- wyciek z ucha,
- u dzieci z grupy zwiększonego ryzyka: z nawracającym zapaleniem ucha środkowego, z wadami twarzoczaszki, z zespołem Downa, z upośledzeniem słuchu (odbiorczym), z zaburzeniami immunologicznymi,
- chorzy z ograniczonym dostępem do opieki medycznej.
Antybiotykiem pierwszego rzutu w zapaleniu ucha środkowego u dzieci jest amoksycylina w dawce 75-90 mg/kg/dobę.
Dzieci z utrzymującymi się objawami pomimo 48-72 godzin antybiotykoterapii powinny być ponownie zbadane przez lekarza i w razie potrzeby może zostać zastosowany antybiotyk drugiego rzutu, taki jak amoksycylina z kwasem klawulanowym lub ceftriaxon (w przypadku uczulenia na powyższe antybiotyki stosuje się cefuroksym lub makrolid).
Jakie mogą być powikłania zapalenia ucha środkowego?
Ostre zapalenie ucha środkowego u większości pacjentów cofa się bez powstania powikłań nawet w przypadku perforacji błony bębenkowej, która zwykle zamyka się samoistnie w ciągu kilku dni.
W przypadku konieczności podania antybiotyku, a bez jego wdrożenia ropny płyn z ucha środkowego może rozprzestrzenić się na sąsiednie struktury anatomiczne i spowodować powikłania, takie jak:
- perforacja błony bębenkowej,
- zapalenie wyrostka sutkowatego (jedna ze struktur czaszki),
- zapalenie błędnika (odpowiedzialnego za zmysł słuchu i równowagę),
- zapalenie kamieni,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- ropień mózgu,
- utrata słuchu,
- zakrzepica zatoki bocznej i jamistej (struktury mózgowia).
Idealny sposób na pielęgnację ust poza domem. Formuła pomadki została wzbogacona o ektoinę, masło shea, olej jojoba i witaminę E.
Czy istnieje profilaktyka OZUŚ?
Podstawą profilaktyki ostrego zapalenia ucha środkowego u dzieci są szczepienia z Programu Szczepień Ochronnych (kalendarza szczepień) – przeciwko pneumokokom i Haemophilus influenzae (patogeny te są jednymi z odpowiedzialnych za OZUŚ).
Do pozostałych elementów profilaktyki OZUŚ należą:
- nie narażanie dziecka na dym tytoniowy.
- jak najdłuższe karmienie piersią,
- właściwa toaleta nosa w przebiegu kataru (stosowanie soli morskiej, ewakuacja wydzieliny z nosa za pomocą gruszki/katarka itp., w razie niedrożności stosowanie kropli do nosa dla dzieci (nie dłużej niż 5-7 dni))
Bibliografia:
Danishyar A, Ashurst JV.- Acute Otitis Media. 2022 Jan 21. In: Stats Pearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan–. PMID: 29262176.
Hermes KM. – Otitis media: diagnosis and treatment. Am Fam Physician. 2013 Oct 1;88(7):435-40. Erratum in: Am Fam Physician. 2014 Mar 1;89(5):318. Dosage error in article text. PMID: 24134083.