Przyczyny choroby są złożone, jednak za główny czynnik uznaje się zaburzenie osi mózg – jelito. Wyróżnia się 4 postacie zespołu jelita drażliwego:

  • z dominującym zaparciem,
  • z dominującą biegunką,
  • mieszana,
  • niezróżnicowana (niesklasyfikowana).

Postępowanie dietetyczne w IBS

Nie istnieją jednolite zalecenia dla wszystkich chorych na IBS. Leczenie dietetyczne powinno być nastawione na łagodzenie objawów pochodzących z przewodu pokarmowego.  Bardzo ważne jest indywidualne podejście do pacjenta. Pierwszym krokiem w dietoterapii powinna być ocena dotychczasowego sposobu żywienia. Istotne jest, aby ustalić:

  • regularność oraz częstość spożywanych posiłków,
  • rodzaj najczęściej spożywanych produktów, potraw i napojów,
  • preferowany sposób przygotowania potraw,
  • ilość wypijanej kawy i napojów alkoholowych,
  • czy wprowadzono jakieś modyfikacje żywieniowe (wcześniejsze diety, wykluczenie określonych produktów czy potraw).

W tym celu najlepiej przez kilka dni prowadzić dziennik żywieniowy, gdzie oprócz ilości spożywanego pożywienia notuje się również doświadczane dolegliwości. Przeanalizowanie dziennika żywieniowego pacjenta może być pomocne w identyfikacji pokarmów nasilających objawy choroby, co pozwolić wyeliminować je z codziennej diety.

Zespół jelita drażliwego

Czego nie spożywać, mając IBS?

Trudno jest stworzyć listę produktów zalecanych i przeciwwskazanych dla ogółu pacjentów z IBS.  Istnieją jednak pokarmy, które często są źle tolerowane przez osoby z IBS (być może warto rozważyć ich wykluczenie) :

  • produkty mleczne,
  • kawa,
  • produkty z pszenicy,
  • jaja,
  • kukurydza,
  • pomidory,
  • cebula,
  • drożdże,
  • cytrusy,
  • kapusta,
  • nasiona roślin strączkowych,
  • ostre przyprawy,
  • produkty smażone
  • produkty typu fast food.

Postępowanie dietetyczne w biegunkowej postaci IBS

W przypadku biegunkowej postaci IBS należy wdrożyć dietę łatwostrawną z ograniczeniem tłuszczu oraz frakcji nierozpuszczalnej błonnika pokarmowego. Źródłem błonnika nierozpuszczalnego są: otręby pszenne, pieczywo razowe, grube kasze, brązowy ryż. Do diety warto włączyć warzywa oraz owoce bogate w błonnik rozpuszczalny: marchew, dynię, cytrusy, niedojrzałe banany czy cukinię.  Istotny jest również sposób przygotowania potraw. Pomocne może okazać się obieranie warzyw i owoców ze skórki, rozdrabnianie i gotowanie.

DPP Plus
DPP Plus

Wspomaga optymalny rozkład węglowodanów, tłuszczów i białek przyjmowanych w pożywieniu.

Wiek:
Dla dorosłych
Forma:
Kapsułki
Szukaj stacjonarnie
Szukaj online
Dowiedz się więcej

Z uwagi na duże ryzyko odwodnienia spowodowane biegunkami, ważne jest, aby pamiętać o odpowiednie ilości płynów. Zaleca się, aby wypijać 2-3 l/ dzień.

Postępowanie dietetyczne w zaparciowej postaci IBS        

W przypadku postaci zaparciowej należy ograniczyć produkty powodujące zaparcia: potrawy z ryżu, mąki ziemniaczanej, białe pieczywo, suche pożywienie, czekolada, kakao, słodycze, produkty typu fast-food, a także warzywa i owoce powodujące wzdęcia: kapustne, cebulowe, strączkowe, śliwki). Należy również ograniczyć spożycie kawy. Do diety należy wprowadzić produkty o zwiększonej ilości błonnika pokarmowego np.: płatki owsiane, gruboziarniste kasze, brązowy ryż. Istotna jest również atmosfera podczas spożywanych posiłków. Ważne, aby jeść bez pośpiechu w spokojnej atmosferze.

Postępowanie dietetyczne w postaci mieszanej IBS

W przypadku występowania zarówno objawów biegunek, jak i zaparć należy dobrać postępowanie dietetyczne w zależności od rodzaju pojawiających się objawów.

Dieta low FODMAP

Dieta low FODMAP nazywana również LFM  (fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole) to obecnie najpopularniejszy model żywienia stosowany w leczeniu IBS.  Zakłada ograniczenie lub wykluczenie z diety żywności, która ulega szybkiej fermentacji w przewodzie pokarmowym, czyli związków takich jak cukry proste oraz dwucukry (np. glukoza, fruktoza, laktoza); fruktany i fruktooligosacharydy (FOS; takie jak kestoza i nystoza), galaktooligosacharydy (GOS; takie jak rafinoza i stachyloza) oraz alkohole wielowodorotlenowe/ poliole (sorbitol i mannitol).

Zespół jelita drażliwego

Najnowsza metaanaliza wykazała, iż dieta LFM zmniejsza dolegliwości żołądkowo-jelitowe,  łagodzi wzdęcia, bóle brzucha oraz poprawia jakość życia pacjentów z IBS. Należy pamiętać, iż wprowadzenie diety low FODMAP powinno odbyć się po konsultacji z lekarzem i/lub dietetykiem.

 Dieta ta składa się z 3 faz:

1. Eliminacji – polega na eliminacji żywności o wysokiej zawartości FODMAP.  Trwa 4-8 tygodni. Następuje zmniejszenie wzdęć oraz nadmiernej produkcji gazów co poprawia komfort życia pacjenta.

2. Reintrodukcji – polega na ponownym, stopniowym wprowadzeniu wcześniej wyeliminowanych produktów. Trwa 6-10 tygodni.

3. Stabilizacji – na podstawie obserwacji i indywidualnej tolerancji pacjenta z diety wyklucza się produkty wywołujące objawy chorobowe.

Ogólne zalecenia dietetyczne, które warto wdrożyć

  • Spożywanie regularnie nieobfitych posiłków (ok. 5 dziennie).
  • Wykluczenie bądź ograniczenie produktów źle tolerowanych przez chorego.
  • Ograniczenie ilości tłustych produktów.
  • Unikanie potraw i produktów powodujących wzdęcia, zawierających sztuczne substancje słodzące, duże ilości fruktozy.
  • W zależności od występujących objawów chorobowych wprowadzenie modyfikacji w ilości dostarczanego błonnika pokarmowego.
  • Ograniczenie ilości mocnej kawy i herbaty, a także napojów alkoholowych.
  • Ograniczenie ostrych przypraw.
  • U osób z występującą nietolerancją laktozy – zmniejszenie jej ilości do poziomu dobrze tolerowanego przez chorego.
  • Rezygnacja z napojów gazowanych.

Podsumowanie

Zespół jelita drażliwego to najczęściej występujące schorzenie gastroenterologiczne. Sposób żywienia może mieć wpływ na złagodzenie dolegliwości bólowych w przebiegu IBS. W tym celu należy indywidualnie dobrać dietę w zależności od występujących objawów oraz nietolerancji pacjenta. W przypadku opieki nad pacjentem zmagającym się z IBS poza opieką gastroenterologa oraz dietetyka pomocna może się również okazać wizyta u psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry.

Literatura:

1.  Varjú P., Farkas N., Hegyi P et al. Low fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols (FODMAP) diet improves symptoms in adults suffering from irritable bowel syndrome (IBS) compared to standard IBS diet: A meta-analysis of clinical studies. PLoS One. 2017 Aug 14;12(8).

2.      Pawlak K., Rudzik R., Lewiński M., i wsp. Dieta L-FODMAP w leczeniu zespołu jelita drażliwego. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna. 2017.2: 179-183.

3.      Andrych K. Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych. Varia Medica 2019;3(2):89-95.

4.      Włodarek D., Lange E., Kozłowska L. i wsp. lDietoterapia. PZWL. Warszawa 2014.

5.      Postępowanie dietetyczne wśród osób chorujących na zespół jelita drażliwego (IBS).

6.  El-Salhy, M.,Mazzawi, T., Hausken, T., Hatlebakk, J.G. Interaction between diet and gastrointestinal endocrine cells. Biomed. Rep. 2016, 4, 651–656.

7.      Wasiluk D., Ostrowska L. Leczenie dietetyczne pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego Nowa Medycyna. 2010;3:89-95.

8.  Van Lanen AS., De Bree A., Greyling A.Efficacy of a low-FODMAP diet in adult irritable bowel syndrome: a systematic review and meta-analysis. Eur J Nutr. 2021 Sep;60(6):3505-3522.