Zgaga. Co to takiego? Objawy zgagi
Zgaga to intensywne uczucie pieczenia lub palenia w okolicy zamostkowej (w dołku podsercowym). Najczęściej pojawia się po posiłkach, szczególnie bogatych w tłuszcz i ostre przyprawy. Stanowi główny objaw choroby refluksowej żołądka, ale może także wiązać się z innymi stanami, np. niedoborem wydzielania śliny. Jeśli występuje sporadycznie, nie ma powodów do obaw — jest to fizjologiczna reakcja organizmu.
Objawy zgagi to przede wszystkim wspomniany ból za mostkiem, ale także inne, towarzyszące symptomy:
- gorzki, kwaśny posmak w ustach,
- nudności,
- uczucie ciężkości po posiłku,
- wymioty,
- uczucie drapania w gardle, chrypka
- puste odbijanie,
- trudności w połykaniu.
Przyczyny zgagi
Główną przyczyną zgagi jest chorobą refluksowa przełyku, czyli GERD (ang. gastroesophageal reflux disease). Refluks mogą powodować różne mechanizmy, jednak najczęściej winowajcę stanowi niewydolność dolnego zwieracza przełyku — mięśnia, który fizjologicznie rozluźnia się, by wpuścić pokarm do żołądka. Zaraz po tym kurczy się, zapobiegając cofaniu się treści. Niestety, w przypadku refluksu dochodzi do nadmiernej, przejściowej spontanicznej relaksacji dolnego zwieracza w przełyku. U zdrowych ludzi takie zjawisko występuje do 4 razy na godzinę, podczas gdy u chorych na GERD dzieje się to nawet 8 razy1. Ponadto niewłaściwa dieta, otyłość, siedzący tryb życia czy palenie papierosów znacząco podnoszą ryzyko choroby.
Objawy refluksu podzielono na przełykowe i pozaprzełykowe.
Przełykowe:
- zgaga,
- ból w nadbrzuszu,
- regurgitacja — cofanie się treści żołądkowej do przełyku, ale bez poprzedzających nudności,
- uczucie zalegania w przełyku lub gardle.
Pozaprzełykowe:
- chrypka,
- kaszel,
- nadżerki szkliwa zębów,
- czkawka.
Pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu wątroby, uzupełnia codzienną dietę w L-asparaginian L-ornityny i cholinę.
Kolejną przyczynę zgagi stanowi ciąża. Stan błogosławiony niesie za sobą poważne zmiany w organizmie matki, szczególnie odczuwalne w I trymestrze. Wzrasta poziom progesteronu — hormonu żeńskiego, niezbędnego do utrzymania ciąży. Rozluźnia mięśniówkę gładką macicy, dzięki czemu nie dochodzi do przedwczesnego porodu. Podobnie działa na dolny zwieracz przełyku, zmniejszając jego napięcie spoczynkowe. W efekcie treść żołądkowa jest zarzucana do przełyku, wywołując uczucie palenia w przełyku.
Późniejsze etapy ciąży również mogą obfitować w dokuczliwą zgagę, a wszystko za sprawą rosnącej macicy, która uciska na narządy jamy brzusznej, w tym żołądek. Wówczas pokarm zostaje wypchnięty z żołądka do światła przełyku2.
Pozostałe przyczyny zgagi obejmują:
- podrażnienie przełyku,
- przełyk Barreta — delikatny nabłonek dolnego odcinka przełyku zostaje chorobowo zmieniony na nabłonek charakterystyczny dla żołądka. Głównie w wyniku refluksu żołądkowo-przełykowego,
- znacznie zmniejszone wydzielanie śliny, która dzięki obojętnemu lub lekko kwasowemu pH częściowo neutralizuje sok żołądkowy w przełyku,
- nadprodukcja kwasu solnego (nadkwasota),
- zapalenie przełyku.
Pieczenie w przełyku to zgaga? Jak rozpoznać?
Zgaga to przede wszystkim uczucie silnego palenia lub pieczenia w okolicy zamostkowej. Ostry zespół wieńcowy, popularnie zwany zawałem serca, również wywołuje ból zlokalizowany za mostkiem. Zatem jak rozpoznać objawy zgagi? Oba stany łączy charakterystyczny ból zamostkowy o piekącym, palącym charakterze. Jednak promieniowanie bólu, jak i towarzyszące dolegliwości pozwalają na skuteczną diagnostykę różnicową.
Ostry zespół wieńcowy charakteryzuje:
- ból za mostkiem, opisywany jako palący i gniotący, dławiący lub ściskający. Nie ustępuje po podaniu azotanów (np. nitrogliceryna), trwa powyżej 20 min i z czasem narasta,
- ból promieniujący do lewej części ciała — twarzy, ramion, szyi, żuchwy dolnej kończyny, nadbrzusza,
- duszność,
- zawroty głowy, osłabienie,
- uczucie kołatania serca,
- silne poczucie niepokoju,
- nudności i wymioty.
Zgagę od zawału serca odróżnia przede wszystkim charakter bólu — przy zgadze występuje głównie po posiłku, jest zlokalizowany wyłącznie zamostkowo i nie promieniuje. Dodatkowo towarzyszy jej nieprzyjemny posmak w ustach, uczucie ciężkości po posiłku, puste odbijanie czy regurgitacja3.
Co na zgagę? Skuteczne sposoby na zgagę
Skutecznym, domowym sposobem na zgagę jest jej profilaktyka. Zmiana diety czy zaprzestanie korzystania z używek redukują ryzyko rozwoju refluksu żołądkowo-przełykowego czy nadkwaśności, tym samym zmniejszając prawdopodobieństwo zgagi.
Pieczeniu w przełyku można zapobiec w następujący sposób:
- zmiana sposobu żywienia — rezygnacja z tłustych, wysoko przetworzonych produktów, pikantnych potraw, kawy, mocnej herbaty, czekolady,
- normalizacja masy ciała,
- odstawienie używek — nikotyny i alkoholu,
- unikanie siedzącego trybu życia i noszenia ciasnej odzieży,
- spanie z lekko uniesionym wezgłowiem (15-20 cm).
Domowe sposoby na zgagę
Nie da się ukryć, że domowe sposoby na zgagę stanowią jedynie wspomagające leczenie objawowe, gdyż nie eliminują przyczyn zgagi. Ważne jest, by każdy chory z typowymi objawami zgłosił się do lekarza celem zdiagnozowania i zastosowania odpowiednich leków na zgagę.
W złagodzenia zgagi mogą pomóc ziołowe napary, np. z korzenia imbiru lub żucie świeżego plasterka. Właściwości neutralizujące wykazują mleko i migdały, jednak jest to wyłącznie chwilowa ulga. Co więcej, korzystna jest również zmiana pozycji podczas snu. Wystarczy unieść delikatnie unieść wezgłowie łóżka, by nie odpoczywać w zupełnie płaskiej pozycji. Wówczas grawitacja wspomaga „utrzymanie” treści pokarmowej w żołądku.
Nie zaleca się stosowania sody oczyszczonej rozpuszczonej w wodzie, gdyż jest drażniącą dla śluzówki żołądka.
Leki na zgagę
Najlepszym domowym sposobem na zgagę jest stosowanie odpowiednich leków. Zgaga stanowi główny objaw refluksu żołądkowo-przełykowego i w większości przypadków jako pierwsza daje znać o istniejącej chorobie. Z tego powodu terapia choroby podstawowej, czyli refluksu, doprowadzi nie tylko do złagodzenia, ale przede wszystkim wyeliminowania zgagi. Podstawą leczenia jest zmniejszenie wydzielania soku żołądkowego, a także alkalizacja (zobojętnianie kwasu) czy przyspieszenie opróżniania żołądka wraz ze wzmocnieniem funkcji dolnego zwieracza przełyku.
Najczęściej zaleca się leki z grupy inhibitorów pompy protonowej (PPI), które hamują wydzielanie kwasu solnego, tym samym podnosząc wartość pH. Większość preparatów jest dostępna bez recepty (np. omeprazol), jednak nie należy ich przyjmować bez wyraźnego zalecenia lekarza. Co więcej, leki należy odstawić po około 4-6 tygodniach.
Leki alkalizujące (np. sole glinu) czy osłaniające śluzówkę żołądka (np. kwas alginowy) natychmiastowo podwyższają pH, redukując objawy zgagi. Zaleca się stosowanie doraźne, podczas uciążliwego uczucia palenia w przełyku.
Ponadto w zależności od przyczyn zgagi mogą zostać zastosowane leki prokinetyczne, a niekiedy nawet leczenie chirurgiczne (operacja antyrefluksowa).
Co więcej, zgaga często towarzyszy problemom z trawieniem, jak np. zespół złego wchłaniania, który może wynikać między innymi z niedoboru enzymów trawiennych. W takich przypadkach, po konsultacji z lekarzem, można wdrożyć suplementy diety, zawierające enzymy odpowiedzialne za rozkład składników odżywczych i wspomagające trawienie.
Źródła:
- Refluks żołądkowo-przełykowy | Czytelnia Medyczna https://www.czytelniamedyczna.pl/
- Gastroesophageal reflux disease during pregnancy | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- Association between gastroesophageal reflux disease and coronary heart disease | PubMed https://www.ncbi.nlm.nih.gov/.