Najczęstsze przyczyny wstrząsu anafilaktycznego
W 30% przypadków wstrząsu u dorosłych i w około 15% u dzieci, pomimo szczegółowej diagnostyki nie jest możliwe ustalenie przyczyny wstrząsu i jest on wtedy nazywany anafilaksją idiopatyczną.
Natomiast do najczęstszych przyczyn wstrząsu należą czynniki alergiczne (m.in. leki, pokarmy czy jad owadów) oraz niealergiczne.
Czynniki alergiczne
Leki
- niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak aspiryna, ibuprofen, ketoprofen
- antybiotyki, do których zaliczają się cefalosporyny, aminoglikozydy i penicylina
- cytostatyki, czyli leki stosowane w leczeniu nowotworów
- środki kontrastowe z jodem używane w radiologii
- insulina
- narkotyczne leki przeciwbólowe czyli morfina
- leki używane przy znieczuleniu czyli suksametonium
Alergeny wziewne
- sierść kota, konia
- lateks
Pokarmy i dodatki do pokarmów
- u dzieci są to najczęściej: mleko krowie, jaja kurze, orzechy laskowe i ziemne, pszenica, ryby, soja
- u dorosłych są to najczęściej: orzeszki ziemne i laskowe, ryby i skorupiaki, cytrusy, mięso ssaków
- dodatki do żywności takie jak przyprawy, barwniki i konserwanty
Naturalna pomoc w alergicznym zapaleniu spojówek.
Łagodzi objawy skórne alergii. Składniki Laktopinu pomagają zachować zdrową skórę.
Lekko hipertoniczny spray do nosa z ektoiną na alergię
Intensywne nawilżenie suchych i podrażnionych oczu.
Łagodzi i redukuje dyskomfort powodowany przez podrażnioną i uszkodzoną skórę, zmniejszając reakcje...
Lider wśród preparatów do nebulizacji (inhalacji). Redukuje stany zapalne dróg oddechowych. Zawiera...
Szczepionki
- immunoterapia alergenowa (odczulanie) głównie podawana jako wstrzyknięcia podskórne
- surowica przeciwtężcowa
- szczepionki przeciwwirusowe
Jad owadów błonkoskrzydłych: osy, pszczoły, szerszenia, trzmiela, mrówek
Środki dezynfekujące np. chlorheksydyna
Czynniki niealergiczne
- wysiłek fizyczny, niska temperatura, stres
- kompleksy immunologiczne: krew, składniki krwi i produkty krwiopochodne (podczas przetaczania krwi)
- mediatory anafilaksji i substancje podobne w pokarmach jak np. histamina i tyramina.
Objawy anafilaksji
Objawy pojawiają się najczęściej w ciągu kilku sekund lub do kilku minut po narażeniu na czynnik wyzwalający. Objawy często samoistnie ustępują, ale zdarzają się także nawroty do 72 godzin od pierwszej reakcji (najczęściej po 8-12 godzinach) i występują one u około 1-20% chorych.
Do objawów anafilaksji zalicza się:
- pokrzywkę lub obrzęk, zaczerwienie skóry (skóra i tkanka podskórna)
- obrzęk górnych dróg oddechowych, świsty, kaszel, chrypka, duszność, nieżyt nosa (układ oddechowy)
- wymioty, nudności, biegunka, ból brzucha (przewód pokarmowy)
- zawroty głowy, ból głowy, skurcze macicy, uczucie zagrożenia (rzadziej występujące objawy).
Im szybciej rozwijają się objawy, tym większe jest ryzyko ciężkiej postaci wstrząsu anafilaktycznego, który może zagrażać życiu. Łagodne objawy, takie jak pokrzywka i zaczerwienie skóry, mogą przeistoczyć się w objawy zagrażające życiu, jeśli nie zastosuje się właściwego leczenia.
Gwałtowne obniżenie ciśnienia tętniczego dotyczy 1/3 chorych (dolna granica ciśnienia skurczowego u dzieci do 10 roku życia to 70 mmHg, u dorosłych to 90 mmHg).
Ciężkimi objawami wstrząsu anafilaktycznego, niezależnie od przyczyny jest: chłodna, blada i spocona skóra, zapadnięte żyły podskórne, tachykardia, hipotensja, bezmocz lub skąpomocz, bezwiedne oddawanie stolca i utrata przytomności, może wystąpić także zatrzymanie krążenia.
Jak udzielić pierwszej pomocy?
Osoba chora, a także jej bliscy powinni być przeszkoleni w zakresie podawania adrenaliny oraz zasad pierwszej pomocy. Najważniejszym czynnikiem śmierci z powodu anafilaksji jest zbyt późne podanie adrenaliny, spowodowane najczęściej czekaniem na przyjazd pogotowania ratunkowego.
Adrenalina, która także naturalnie wydziela się w organizmie w sytuacjach stresowych, kurczy naczynia krwionośne prowadząc tym samym do wzrostu ciśnienia tętniczego i zmniejszenia obrzęku tkanek.
Postępowanie w przypadku wstrząsu anafilaktycznego:
- Przerwij narażenie na substancję podejrzaną o wywołanie reakcji alergicznej (np. zatrzymaj podanie leku, wyjmij żądło trzmiela).
- Wezwij pomoc – zadzwoń po pogotowie ratunkowe.
- Oceń drożność dróg oddechowych, w razie zatrzymania oddechu podejmij resuscytację.
- Podaj adrenalinę domięśniowo w udo.
- Jeśli chory ma leki przeciwhistaminowe, to należy mu je podać (tylko jeśli osoba jest przytomna).
- Ułóż chorego na plecach z uniesionymi nogami (osoby z anafilaksją nie powinny szybko wstawać ani siadać). Jeśli chory ma zaburzenia oddychania, ułóż go w pozycji półsiedzącej z uniesionymi nogami, natomiast jeśli osoba wymiotuje lub jest to kobieta w ciąży – ułóż ją na lewym boku.
- Jeśli chory jest sam w domu, upewnij się, że drzwi są otwarte i ratownicy będą mieli jak do niego dotrzeć. Chory nie powinien sam wsiadać do auta i jechać do szpitala.
Aby nie dopuścić do wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego, warto nie narażać się na czynniki go wywołujące. Należy unikać alergenów zwierzęcych, stosować rękawiczki i zabawki bez lateksu; czytać etykiety produktów spożywczych w celu uniknięcia spożycia nawet najmniejszej ilości alergenu oraz informować obsługę w restauracji o swoich alergiach. Nie powinno się także narażać na zbyt duży wysiłek fizyczny po spożyciu posiłków i alkoholu oraz przed miesiączką, a także nie odganiać gwałtownie i nie próbować zabijać pszczół i innych owadów.