Dna moczanowa – co to za choroba? Czym jest hiperurykemia?
Dna moczanowa to w większości przypadków bolesny stan zapalny stawów (najczęściej w obrębie pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego), wynikający z wytrącania się kryształów moczanu sodu w przestrzeni stawowej i powstawaniem ich złogów.
Oprócz stanu zapalnego stawów kryształy moczanu sodu mogą odkładać się w tkankach i narządach i powodować formowanie się guzów tkanek miękkich (tj. guzków dnawych, najczęściej obrębie małżowin usznych, nad stawami łokciowymi i międzypaliczkowymi), kamicy nerkowej i nefropatii moczanowej.
Biologicznym prekursorem dny moczanowej jest podwyższone stężenie kwasu moczowego w surowicy (tj. hiperurykemia – stężenie kwasu moczowego we krwi powyżej 7 mg/dl).
Proces zapalnych toczący się w stawach może mieć charakter ostry (napad dny moczanowej) lub przewlekły. W procesie przewlekłym może dochodzić do stopniowego uszkadzania chrząstki stawowej, kości oraz innych tkanek i narządów, w których gromadzą się kryształy moczanu.
Do wzrostu stężenia kwasu moczowego we krwi, a co za tym idzie rozwoju dny, predysponują:
- zwiększone spożywanie mięsa, szczególnie podrobów, bulionów, niektórych owoców morza,
- zwiększone spożycie cukru owocowego – fruktozy (zawartego w owocach i napojach owocowych),
- nadużywanie alkoholu,
- nadmierny wysiłek fizyczny,
- nowotwory krwi, szpiku i układu limfatycznego, anemia hemolityczna, czerwienica prawdziwa, mononukleoza zakaźna, radioterapia, leki immunosupresyjne i inne leki stosowane w leczeniu nowotworów,
- dysfunkcje nerek – zmniejszone wydalanie kwasu moczowego z organizmu (torbielowatość nerek, nefropatia w przebiegu zatrucia ołowiem).
Jakie są objawy dny moczanowej?
Napad dny moczanowej najczęściej objawia się jako:
- nagły, silny ból,
- rumień,
- obrzęk w tkance podskórnej,
- napięta i błyszcząca skóra,
- złuszczanie się skóry,
jednego lub kilku stawów kończyn dolnych.
Objawy napadu dny moczanowej najczęściej pojawiają się wczesnym rankiem i nasilają się, osiągając szczyt w ciągu 24 do 48 godzin.
Ból podczas napadu dny moczanowej może być tak silny, że pacjent nie jest w stanie założyć skarpet. Bez leczenia napad dny moczanowej zwykle ustępuje w ciągu pięciu do siedmiu dni.
Klinicznie dna moczanowa może występować pod trzema postaciami:
- dna moczanowa – choroba uogólniona spowodowana odkładaniem kryształów moczanu sodu: napady dny moczanowej, przewlekłe dnawe zapalenie stawów lub guzek podskórny,
- dna guzkowa – objawy dny moczanowej więcej niż jeden guzek podskórny,
- dna nadżerkowa – objawy dny moczanowej i więcej niż jedna dnawa nadżerka kostna.
Częste, nawracające napady dny moczanowej mogą stanowić podstawę do rozpoznania przewlekłej dny moczanowej.
Jak diagnozuje się dnę moczanową?
Diagnostyka napadu dny moczanowej nie jest trudna ze względu na charakterystyczne objawy towarzyszące napadowi. Kryteria rozpoznania (EULAR/ACR) dny moczanowej opracowane zostały w celu ułatwienia diagnostyki pacjentów z napadami dny.
Złotym standardem diagnostycznym potwierdzającym rozpoznanie dny moczanowej jest obecności charakterystycznych kryształów moczanu sodu w materiale pobranym z zajętego stawu lub guzka dnawego.
W przypadku, gdy wykonanie punkcji stawu nie jest możliwe, stosuje się kryteria kliniczne oparte na objawach, wynikach badań laboratoryjnych i badań obrazowych, które obejmują:
- typowe napady dny, guzki dnawe,
- stężenie kwasu moczowego w surowicy,
- badania obrazowe: USG, DECT (tomografia komputerowa dwuwiązkowa), RTG.
Spełniane lub niespełnianie pojedynczych kryteriów klinicznych dny pozwala zebrać określoną sumę punktów i postawić diagnozę.
Polecany osobom pragnącym utrzymać prawidłową kondycję układu kostno-chrzęstnego, narażonym na przeciążenia stawów.
Czym leczy się dnę moczanową?
Leczenie hiperurykemii. Allopurinol jest lekiem pierwszego rzutu obniżającym stężenie moczanów w surowicy. U pacjentów z prawidłową czynnością nerek początkowa dawka może wynosić 300 mg na dobę, chociaż często zaleca się rozpoczęcie leczenia od wdrożenia mniejszej dawki leku (np. dawka: 50-100 mg) do osiągnięcia docelowego stężenia kwasu moczowego w surowicy. Lekiem drugiego wyboru obniżającym stężenie kwasu moczowego jest febuksostat, stosowany wtedy, gdy allopurynol okazuje się być nieskuteczny lub nie jest tolerowany przez pacjenta.
Leczenie napadu dny moczanowej. Aby osiągnąć szybkie i całkowite ustąpienie objaw ów, leczenie napadu należy rozpocząć w ciągu 24 godzin od wystąpienia objawów, stosuje się wówczas:
- kolchicynę,
- kortykosteroidy,
- niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).
Indometacyna (indocyna) była kiedyś preferowanym wyborem w leczeniu napadu dny, jednak nie ma dowodów na to, że jest bardziej skuteczna niż jakikolwiek inny NLPZ. Każdy doustny niesteroidowy lek przeciwzapalny można podawać w maksymalnej dawce i kontynuować przez jeden do dwóch dni po ustąpieniu objawów napadu dny moczanowej.
Jakie mogą być powikłania dny moczanowej? Rokowania
Bezobjawowa hiperurykemia jest dość powszechna i zwykle nie przechodzi w kliniczną postać dny moczanowej. Chorzy po pierwszym napadzie dny moczanowej niestety, ale mogą zazwyczaj spodziewać się jej nawrotu (od 6 miesięcy do dwóch latach po napadzie).
Powtarzanie się napadów dny moczanowej powoduje stopniowe (po 5-10 latach) pojawienie się przewlekłych zmian zapalnych w licznych stawach oraz narastanie guzków dnawych w okolicy stawów. W przebiegu przewlekłej dny może także dojść do powstania niewydolności nerek, białkomoczu, nadciśnienia tętniczego, jałowej martwicy głowy kości udowej.
Z hiperurykemią często współistnieją takie zaburzenia metaboliczne, jak:
- hiperlipidemia,
- hiperglikemia,
- otyłość,
za którymi idą inne powikłania sercowo-naczyniowe.
Dextin jest lekiem przeciwbólowym z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Jest stosowany do krótkotrwałego, objawowego leczenia ostrego bólu o nasileniu łagodnym do umiarkowanego, np. ostrego bólu mięśni lub stawów, bolesnego miesiączkowania, bólu zębów. Lek Dextin jest przeznaczony do stosowania u osób dorosłych. Roztwór do ustny, można przyjąć bezpośrednio z saszetki lub po wymieszaniu zawartości saszetki w szklance wody
Źródła:
- Eggebeen AT. Gout: an update. Am Fam Physician. 2007 Sep 15;76(6):801-8. PMID: 17910294.
- Hainer BL, Matheson E, Wilkes RT. Diagnosis, treatment, and prevention of gout. Am Fam Physician. 2014 Dec 15;90(12):831-6. PMID: 25591183.