Kompleksowy skład dostarcza substancji, które uczestniczą w procesach zachodzących w górnych drogach oddechowych: zatokach, jamie nosowej i gardle oraz pomagają w prawidłowym...
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH od lat monitoruje skalę problemu. Z jego danych wynika, że ta choroba, zwłaszcza sezonowo, atakuje ze znaczną siłą1. Wszawica w przedszkolu czy zakażenie wszami w szkole – wcale nie są niczym wyjątkowym.
Potocznie wszawica znana jest jako choroba włóczęgów lub choroba wagabundy. Zarówno w większych, jak i mniejszych miejscowościach zdarzają się epidemie wszawicy. Wywołuje je nieduży stawonóg – wesz ludzka (pediculus humanus). Wszawica należy do jednych z popularniejszych chorób pasożytniczych skóry. Jak wyglądają wszy u dzieci? Jak zapobiegać wszawicy i jak ją leczyć?
Wszawica głowowa, wszawica odzieżowa i wszy łonowe
Najczęściej u ludzi występuje wszawica głowowa. Wywołuje ją wesz głowowa (Pediculus capitis). U ludzi inne rodzaje tych owadów (Pediculus pubis i Pediculus vestimenti) wywołać mogą kolejno: wszawicę łonową i wszawicę odzieżową. Stawonogi atakujące różne części ciała różnią się od siebie głównie wielkością. Największą jest wesz odzieżowa (dorasta do 4,5 mm), średnią wielkość (około 3,5 mm) osiąga wesz głowowa, a najmniejsza jest łonowa (mierzy przeciętnie 2 mm). Samica wszy ludzkiej składa około stu jaj. Są one mocowane do włosów lub ubrań przy pomocy specjalnej wydzieliny wytwarzanej przez samicę2.
Po kilku dniach wylęgają się z nich gnidy. Wraz ze wzrostem włosa, przesuwają się one niżej, a w zasadzie dalej od skóry głowy. Wszy są niebezpieczne nie tylko dlatego, że wywołują uciążliwą i nieestetyczną wszawicę. Mogą także przenosić wiele groźnych chorób zakaźnych, takich jak: dur powrotny, tyfus plamisty, dżuma czy gorączka okopowa. Gnidy wszy głowowych najczęściej lokalizują się w okolicy potylicznej i skroniowej owłosionej głowy. Wszy łonowe, które przenoszą się w czasie kontaktów seksualnych, zamieszkują włosy rosnące w okolicach intymnych lub na torsie, udach, brzuchu, a czasem także i na twarzy. Wszy odzieżowe bytują w niepranych ubraniach2.
Wszawica – przyczyny. Skąd się biorą wszy u dzieci?
Wszawica głowowa najczęściej dotyczy małych dzieci (od 3. do 12. roku życia). To częsty problem w żłobkach, przedszkolach oraz wczesnych klasach szkoły podstawowej. Jest o tyle podstępną chorobą, że przez stosunkowo długi czas może pozostać niezauważona przez rodziców i dziecko3.
Wszawica nasila się głównie latem, kiedy dzieci i młodzież przebywają na koloniach i obozach. Dzieci mają większe szanse na bliski kontakt (np. w czasie uprawiania sportu czy przytulania się), a w ten sposób wszy zyskują możliwość przejścia na głowę kolejnego żywiciela.
Wszy mogą też przenosić się przez kontakt bezpośredni – używanie tych samych grzebieni, szczotek, poduszek, spinek czy nakryć głowy lub sportowych kasków. Wszawica odzieżowa i łonowa dotyczy głównie dorosłych. Wszy mieszkające na ubraniach (gnidy dorastają najczęściej w miejscu szwów) to prawie zawsze problem osób bardzo zaniedbujących higienę, najczęściej będących w kryzysie bezdomności4.
Wszawica u dziecka – objawy
Najbardziej oczywistym objawem wszawicy są obecne we włosach gnidy lub dorosłe osobniki tych owadów. Do tego dodać trzeba liczne symptomy miejscowej infestacji pasożytniczej. Należą do nich: uporczywe swędzenie i pieczenie skóry głowy, uczucie „chodzenia” lub „pełzania” czegoś po skalpie oraz zaczerwienienie i obrzęk tkanki podskórnej. Mogą również powiększyć się węzły chłonne, a spojówka oka zaczerwienić4.
Jak wyglądają wszy?
Wielu rodziców nie ma pojęcia, jak wyglądają wszy u dzieci. By móc szybko zareagować, trzeba wiedzieć, na co zwracać uwagę. Jak wyglądają wszy ludzkie? Dorosłe osobniki można porównać do miniaturowych, żółtawych krabów. Tak mniej więcej wyglądają w powiększeniu. Mają trzy pary odnóży. Poruszają się, ale nie latają. Mitem jest, że potrafią skakać i mogą wskoczyć na głowę innej osoby. Mogą „podróżować na gapę” na odnóżach much narzępikowatych5.
Wszy mają barwę ciemnoczerwoną lub żółtawą. Są silnie spłaszczone i niemal okrągłe. Choć te stawonogi są małe, śmiało można dostrzec je gołym okiem. Widoczne są także nimfy (młode wszy) i gnidy. Bardzo rzadko, w wątpliwych sytuacjach, lekarz może zalecić mikroskopową weryfikację pasożyta.
Jaja wszy, czyli gnidy, mają biało-brązowy kolor oraz regularny kształt i są mniej więcej wielkości ziarna piasku (ich rozmiar to 0,5 do 1,5 mm)5.
Naturalne składniki wspomagające odporność. Siła trzech ekstraktów roślinnych: z czarnego bzu, traganka i aronii oraz witaminy C.
Leczenie wszawicy
Rozpoznanie wszawicy nie sprawia, że musimy w trybie natychmiastowym udawać się do lekarza. Leczenie można rozpocząć samodzielnie. Preparaty, które się do tego nadają, są dostępne bez recepty. Do dermatologa warto zwrócić się w przypadku, kiedy do wszawicy dołączają objawy wtórnego nadkażenia bakteryjnego.
Wszawicę, zarówno głowową, jak i łonową, leczy się miejscowo. Stosuje się środki przeciwpasożytnicze, które w swoim składzie mają permetrynę (substancję tę zawiera każdy dobry szampon na wszy), która neutralizuje wszystkie postaci wszy.
Szampon przeciw wszom aplikuje się na mokre włosy i wciera do momentu aż powstanie piana. Później pozostawia się ją na kilkanaście minut i dokładnie wymywa preparat.
Do leczenia wszawicy używane są także wyroby (często w formie sprayów) zawierające dimetikon/cyklometykon – syntetyczny olej polimetylosilikonowy, który w sposób fizyczny powleka pasożyta i wnika w przetchlinki oddechowe, uniemożliwiając mu oddychanie. Działa zarówno na wszy, jak i gnidy4.
Zarówno osoby, które decydują się na farmakologiczne leczenie, jak i te wybierające inne metody, finalnie muszą pozbyć się z włosów wszy i gnid. Można wyczesać je grzebieniem o gęstych zębach (tak, by mógł zerwać „cement”, którym samica przytwierdza jaja do łodygi włosa) lub użyć grzebienia elektrycznego, który szybko rozprawia się z żyjącymi egzemplarzami – w trakcie czesania poraża owady ładunkiem elektrycznym. Popularnym rozwiązaniem jest też grzebień termiczny, który zabija i wysusza stawonogi pasożytujące we włosach.
Jak zapobiegać wszawicy?
Profilaktyka wszawicy jest bardzo istotna. Amerykańska Akademia Dermatologii zaleca tzw. pięć kroków profilaktyki wszawicy. Na czym polega zapobieganie wszawicy?
- Naucz się rozpoznawać objawy wszawicy i reaguj, jak tylko je zaobserwujesz.
- Regularnie kontroluj włosy swojego dziecka – używaj do tego grzebienia z gęstymi zębami. Przeczesuj dokładnie kolejne pasma w dobrym świetle, by wypatrzyć potencjalne pasożyty.
- Dokładnie myj i dezynfekuj przedmioty codziennego użytku, które mają kontakt ze skórą głowy (grzebienie, spinki do włosów, opaski etc.), ponieważ mogą znajdować się na nich jaja wszy.
- Jeżeli zauważysz wszy lub gnidy na ubraniach, natychmiast reaguj! Wypierz odzież w wysokiej temperaturze.
- Wytłumacz dziecku, że niektóre rzeczy (np. szczotka, grzebień, czapka) są przedmiotami osobistymi i ze względów higienicznych nie powinno się ich pożyczać3.
Jaja wszy a łupież
Internauci często wpisują w wyszukiwarkę frazy: jaja wszy a łupież. Polacy obawiają się, że pomylą gnidy z łupieżem. Jak je rozróżnić? Łupież obecny jest na skórze całej głowy. Z kolei jaja wszy dostrzec można nie na skalpie, ale na włosach. W dodatku zwykle na pasmach rosnących tuż za uszami i na wysokości karku, rzadziej na czubku głowy. Do momentu aż gnidy nie zaczną przeobrażać się w nimfy, nie ruszają się.
W sieci Polacy często pytają także, czy wszy atakują farbowane włosy. Niestety nadal pokutuje mit, głoszący, że włosy farbowane są bezpieczne, bo wszy nie chcą na nich bytować. To nieprawda. Ani farbowane, ani rozjaśniane czy poddane innym zabiegom fryzjerskim włosy, nie są chronione przed tymi pasożytami.
1,5% roztwór soli w postaci pojedynczych ampułek, bez konserwantów, przeznaczony do nebulizacji. Udrożnia.
Źródła:
- Leśniewski B., Wszy, pluskwy i grzybica: trudny powrót z wakacji;
- Stefański W., Parazytologia weterynaryjna tom II;
- Kostecka A., Wszawica – pięć wskazówek dla rodziców;
- Polańska A., Wszy: jak wyglądają wszy. Wszawica – leczenie i zapobieganie;
- Żelazowska M., Ludzkie wszy.