Budowa ucha a zapalenie ucha
Ucho człowieka jest narządem słuchu, składającym się z trzech części: ucha wewnętrznego, ucha środkowego oraz ucha zewnętrznego.
Ucho zewnętrzne, na które składa się małżowina uszna i przewód słuchowy zewnętrzny, pełni funkcję ochronną dla ucha środkowego i wewnętrznego. Małżowina uszna skupia fale akustyczne, kierując je do przewodu słuchowego, przypominającego nieregularną tubę, na której końcu znajduje się błona bębenkowa. Ta natomiast odgradza ucho zewnętrzne od środkowego.
Ucho środkowe połączone jest z jamą gardłową za pomocą trąbki Eustachiusza, której zadaniem jest wyrównywanie ciśnienia panującego w uchu środkowym podczas przełykania śliny czy ziewania. Dodatkowo w jamie bębenkowej znajdują się strzemiączko, kowadełko i młoteczek, które przenoszą dźwięki ze świata zewnętrznego do ucha wewnętrznego.
Na ucho wewnętrzne składa się błędnik kostny i błoniasty. To tutaj znajduje się narząd równowagi oraz część słuchowa.
Zapalenie ucha może dotyczyć każdej z wymienionych struktur1.
Zapalenie ucha zewnętrznego
Przyczyny zapalenia ucha zewnętrznego
Zapalenie ucha zewnętrznego może wynikać z zaburzeń w pracy gruczołów łojowych, zlokalizowanych w przewodzie słuchowym. Niewystarczające wydzielanie ochronnej woskowiny usznej lub uszkodzenie nabłonka często prowadzi do rozwoju infekcji. Z problemem częściej zmagają się alergicy, diabetycy oraz osoby często uczęszczające na pływalnie. Dodatkowo do rozwoju infekcji prowadzić mogą zaburzenia pH, zbyt wysoka wilgotność w kanale słuchowym oraz stosowanie patyczków higienicznych, które zamiast usuwać woskowinę, wpychają ją głębiej.
Zapalenie ucha zewnętrznego może mieć charakter:
- bakteryjny – wywołane przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) lub pałeczki ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa),
- grzybiczy – spowodowane przez grzyby z rodzaju Candida,
- wirusowy, za które odpowiadają wirusy z rodzaju Herpes, wywołujące opryszczkę, ospę wietrzną oraz półpaśca1,2.
Zapalenie ucha zewnętrznego – objawy i powikłania
Podstawowe objawy zapalenia ucha zewnętrznego obejmują:
- ból ucha, który nasila się przy ruchach żuchwy i ucisku na skrawek ucha;
- wyciek surowiczej lub ropnej wydzieliny;
- świąd;
- niedosłuch.
Do powikłań zalicza się:
- zapalenie ucha środkowego;
- zapalenie małżowiny usznej;
- zapalenie wyrostka sutkowatego;
- utratę słuchu1,2.
Zapalenie ucha zewnętrznego – rozpoznanie i leczenie
Rozpoznania zapalenia ucha zewnętrznego dokonuje lekarz na podstawie wywiadu, badania pacjenta (w tym badania laryngologicznego). Dodatkowo może zlecić wykonanie wymazu z ucha, w celu wykrycia drobnoustrojów powodujących zapalenie oraz RTG kości skroniowej, w celu wykluczenia zapalenia wyrostka sutkowatego.
Leczenie zapalenia ucha zewnętrznego obejmuje:
- systematyczne oczyszczanie przewodu słuchowego przez otolaryngologa;
- stosowanie antybiotyków;
- stosowanie maści lub zawiesin przeciwgrzybiczych;
- stosowanie leków doustnych w przypadkach ciężkiej postaci infekcji.
Aby ograniczyć ryzyko rozwoju zapalenia, konieczne jest ograniczenie zbędnych ingerencji w przewód słuchowy. Zalegająca woskowina powinna być usuwana wyłącznie przez lekarza1,2.
Zapalenie ucha środkowego
Przyczyny zapalenia ucha środkowego
Najczęściej zapalenie ucha środkowego wynika z zaburzeń drożności trąbki słuchowej, które są spowodowane przez:
- alergie;
- obrzęk zapalny w okolicy ujścia trąbki słuchowej;
- przerost migdałków gardłowych;
- polipy;
- nowotwór.
Ryzyko zachorowania jest większe u osób cierpiących na zaburzenia immunologiczne, refluks żołądkowo-przełykowy, wrodzone wady twarzoczaszki, u niemowląt karmionych sztucznie oraz narażonych na bierne palenie2,3.
Zapalenie ucha środkowego – objawy
Zapalenie ucha środkowego może mieć różny przebieg.
- Wysiękowe zapalenie ucha środkowego – objawia się zaleganiem płynu w uchu środkowym, z zachowaniem błony bębenkowej. Nie stwierdza się istotnych cech zapalenia. Nieleczone, powikłane zapalenie może prowadzić do trwałego uszkodzenia słuchu.
- Ostre zapalenie ucha środkowego – objawia się stanem zapalnym jamy bębenkowej. Błona bębenkowa ma zachowaną ciągłość. Dodatkowo występuje infekcja górnych dróg oddechowych wywołana przez wirusy RSV (ang. Respiratory Syncytial Virus), Rhinovirusy, oraz adenowirusy lub bakterie (H. Influenzae, pneumokoki, Moraxella catarrhalis).
- Przewlekłe zapalenie ucha środkowego – procesowi zapalnemu towarzyszy ubytek błony bębenkowej, wyciek z ucha oraz niedosłuch.
Charakterystyczne objawy zależą od typu zapalenia. Należą do nich:
- silny ból ucha o tętniącym charakterze;
- osłabienie słuchu, np. brak reakcji na wołanie, podgłaśnianie muzyki, TV, radia;
- uczucie rozpierania;
- ogólne złe samopoczucie;
- brak apetytu lub wymioty;
- niepokój;
- gorączka;
- wyciek ropny lub surowiczy.
Wsparcie w problemach ze słuchem, zwłaszcza szumów usznych. Ułatwia zasypianie. Kompleksowe połączen...
Wspomaga utrzymanie prawidłowego widzenia.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.
Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie kości, mięśni i układu nerwowego. Uzupełnia niedobór witamin D₁...
Preparat stosowany w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów, reumatoidalnego oraz łuszczycowego za...
Dla dorosłych i dzieci od 1. dnia życia. DHA z alg i witamina D – dla mamy i dziecka – wspomagają pr...
Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych. Zawiera: ekstrakt z ruszczyka kolczastego, e...
Dostarcza substancje wspomagające procesy odbudowy uszkodzonych nerwów, monofosforan urydyny, witami...
Uzupełnia codzienną dietę w składniki odżywcze, które wspomagają utrzymanie prawidłowego widzenia i...
Powikłania zapalenia ucha środkowego obejmują:
- perforację błony bębenkowej,
- uszkodzenie kosteczek słuchowych,
- tympanosklerozę (niedosłuch),
- porażenie nerwu twarzowego,
- zapalenie ucha wewnętrznego,
- powikłania wewnątrzczaszkowe (ropień mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych),
- zapalenie kości skroniowej,
- trwała głuchota prowadząca do zaburzonego rozwoju psychofizycznego dziecka2,4.
Zapalenie ucha środkowego – rozpoznanie i leczenie
Aby rozpoznać zapalenie ucha środkowego, należy wykonać badanie laryngologiczne, a w szczególności otoskopowe, dzięki któremu możliwa jest ocena stanu błony bębenkowej. Ponadto, w ustaleniu rodzaju zapalenia pomocne jest badanie słuchu (audiogram), TK (tomografia komputerowa) oraz posiew z wydzieliny z ucha i jamy nosowo-gardłowej.
Leczenie obejmuje zastosowanie antybiotyku przez 10 dni, leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych oraz zmniejszających obrzęk w okolicy ujścia trąbki słuchowej.
Wysiękowe zapalenie ucha środkowego często wymaga wykonania paracentezy, tj. nacięcia błony bębenkowej oraz założenia drenów w celu odprowadzania nadmiaru wydzieliny. Jeżeli niedrożność ujścia trąbki słuchowej jest spowodowana przerostem migdałka gardłowego, należy go usunąć. Przewlekłe zapalenie ucha środkowego leczone jest operacyjnie4.
Wspomaga odbudowę mikroflory jelitowej np. po infekcjach, po antybiotykoterapii, podczas podróży do...
Kompleksowe wsparcie układu odpornościowego. Zawiera kwas DHA z alg, olej z nasion czarnuszki, rutoz...
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, a także uzupełnienia codzienną dietę w sel...
Wspomaga prawidłowe działanie układu odpornościowego.
Wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Zawiera Miód Manuka uzyskiwany z nektaru k...
Na wzmocnienie odporności. Zawiera beta-glukan.
Wsparcie układu odpornościowego, odbudowy mikroflory jelitowej oraz regeneracji nabłonka jelitowego...
Zapalenie ucha środkowego u dziecka
Statystycznie na zapalenie ucha środkowego raz w życiu choruje około 90% dzieci, a wielokrotną infekcję przechodzi 60% maluchów. Najczęściej chorobę obserwuje się u niemowląt i dzieci w wieku przedszkolnym, głównie w okresie jesienno-zimowym. Wyższa częstotliwość zachorowań u dzieci wynika z budowy anatomicznej trąbki słuchowej. U dzieci jest ona krótsza, szersza i leży bardziej poziomo, co sprzyja rozprzestrzenianiu się zakażenia z jamy nosowo-gardłowej do ucha środkowego. W zdecydowanej większości zachorowań zapalenie rozwija się na skutek infekcji górnych dróg oddechowych3.
Zapalenie ucha wewnętrznego
Przyczyny zapalenia ucha wewnętrznego
Najczęściej zapalenie ucha wewnętrznego jest wynikiem rozprzestrzenienia się infekcji z ucha środkowego w wyniku przewlekłego zapalenia. Zapalenie powodują:
- bakterie: pneumokoki, H. influenzae, meningokoki i prątki gruźlicy;
- wirusy: świnki, różyczki, odry, półpaśca, cytomegalii;
- pierwotniaki: Toxoplasma gondii.
Dodatkowo zapalenie może rozwinąć się wskutek urazu lub choroby autoimmunologicznej2,5.
Zapalenie ucha wewnętrznego – objawy
Przebieg zapalenia może być ostry lub przewlekły. Do objawów, które mogą świadczyć o zapaleniu błędnika zalicza się:
- zaburzenia równowagi i zawroty głowy;
- zmęczenie i złe samopoczucie;
- osłabienie słuchu lub głuchotę;
- szumy uszne;
- oczopląs;
- nudności;
- wymioty.
Nieleczone zapalenie ucha wewnętrznego lub zbyt późno wprowadzona terapia może prowadzić do całkowitej utraty słuchu, trwałego uszkodzenia narządu równowagi, ropnia mózgu lub móżdżku, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz zapalenia kości skroniowej1,2,5.
Zapalenie ucha wewnętrznego – rozpoznanie i leczenie
W celu rozpoznania schorzenia należy wykonać badanie laryngologiczne i neurologiczne oraz badania obrazowe: RTG kości skroniowej i rezonans magnetyczny głowy. Leczenie prowadzi się w warunkach szpitalnych, stosując antybiotykoterapię dożylną oraz leczenie zabiegowe – usunięcie błędnika lub drenaż ucha środkowego5.
Co na zapalenie ucha?
W leczeniu bólu ucha spowodowanego jego zapaleniem stosuje się leki przeciwzapalne i przeciwbólowe dostępne bez recepty, zawierające paracetamol, ibuprofen lub salicylan choliny. Należy przyjmować je zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania, po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.
Ulgę przyniosą również krople przeciwzapalne z gliceryną i nanokoloidami srebra oraz miedzi. Warto zastosować kompresy oraz nie dopuszczać do przyciskania objętej zapaleniem strony podczas snu.
Jeżeli wymienione środki bez recepty nie przyniosą ulgi, należy skonsultować się z lekarzem, który prawidłowo zdiagnozuje problem i przepisze odpowiednie leki na receptę.
Źródła:
- Szturmowicz M., Kruk-Zagajewska A., „Choroby ucha”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2018.
- Strach M., Jankowski R., „Otolaryngologia praktyczna”, Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk, 2017.
- „Zapalenie ucha u dzieci: Zalecenia Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów Dziecięcych”, Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny, 2014, 4(3).
- „Postępowanie w zapaleniu ucha środkowego”, Standardy Medyczne/Pediatria, 2018, 15(10).
- Migaszewski Z., „Zapalenie ucha wewnętrznego”, Otorynolaryngologia, 2018, 17(2).