Zespół cieśni nadgarstka – co to takiego?
Drętwienie nadgarstka, ból, mrowienie i niesprawność do pracy. Ten krótki opis najlepiej oddaje dolegliwości związane z zespołem cieśni nadgarstka. Cieśń nadgarstka to choroba przewlekła i postępująca, związana z zaburzeniem wielkości kanału nadgarstka, który uciska na struktury biegnące w środku, a szczególnie na nerw pośrodkowy. Opisywany nerw odpowiada za unerwienie pierwszych 3 palców i połowy 4. po stronie dłoniowej. Natomiast na stronie grzbietowej unerwia końcowe partie kciuka, palca wskazującego i środkowego.
Kanał nadgarstka to struktura anatomiczna, która od góry jest ograniczona przez tzw. troczek zginaczy, czyli więzadło poprzeczne nadgarstka. W kanale znajdują się 4 kości nadgarstka i aż 9 ścięgien biegnących do mięśni zginaczy pierwszych 5 palców.
Do zespołu cieśni nadgarstka prowadzą wszystkie choroby, które powodują dysproporcję między objętością kanału nadgarstka a strukturami biegnącymi wewnątrz. Przyczyny cieśni nadgarstka obejmują1:
- zmiany miejscowe – guzy, zgrubienia, stwardnienia, krwiaki, przerost ścięgien i więzadeł, powikłania po złamaniach oraz zwichnięciach, przeciążenia związane z wykonywaną pracą,
- choroby ogólnoustrojowe — np. cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, twardzina układowa, niedoczynność tarczycy, gruźlica.
Zespół cieśni nadgarstka – objawy
Pierwsze objawy zespołu cieśni nadgarstka są często bagatelizowane ze względu na swój przejściowy charakter. Na początku mogą pojawić się dolegliwości bólowe ze strony łokcia lub stawu ramiennego dominującej ręki, czyli tej, która wykonuje główną pracę. Pacjenci rzadko wiążą podobne objawy z zalążkiem cieśni nadgarstka, dlatego sięgają po leki przeciwbólowe bez recepty, maskując problem.
Naukowcy opracowali 3-stopniową skalę zaawansowania objawów zespołu cieśni nadgarstka:
- 1 stopień – krótkotrwałe drętwienie palców ręki dominującej, ból w obszarze kciuka, palca wskazującego, środkowego i połowy serdecznego. Dolegliwości bólowe wybudzają w nocy, a zmiana pozycji ręki przynosi ulgę,
- 2 stopień – ból nasila się, pojawiają się objawy parestezji w postaci mrowienia, pieczenia, drętwienia palców unerwianych przez nerw pośrodkowy. Funkcje ręki zostają upośledzone i może dojść do początkowego zaniku mięśni kciuka,
- 3 stopień – zanik mięśni kciuka postępuje, co skutkuje zmniejszeniem siły, a tym samym znacznym pogorszeniem sprawności ręki.
Ból, drętwienie i sztywność nadgarstka
Ból nadgarstka, uczucie sztywności i drętwienie to klasyczne trio objawów zespołu cieśni nadgarstka. Pierwsze symptomy są zwykle skąpe i ustępują po jakimś czasie. Na tym etapie choroby należałoby niezwłocznie zgłosić się do lekarza celem wczesnej diagnostyki i podjęcia rehabilitacji. Dlaczego to tak ważne? Początkowe objawy są oznaką odwracalnego uszkodzenia nerwu pośrodkowego. Zatem powstałe zmiany nie mają trwałego charakteru i za pomocą odpowiedniego leczenia mogą zostać całkowicie wyeliminowane.
Nasilające się zaburzenia czucia, mrowienie czy drętwienie świadczą o postępującej destrukcji nerwu. Wywoływany ucisk na nerw skutecznie ogranicza jego ukrwienie i dopływ tlenu. Wówczas operacja oraz odbarczenie uciśniętego nerwu pośrodkowego mogą być jedyną metodą leczenia.
Diagnostyka cieśni nadgarstka
Prawidłowa diagnostyka cieśni nadgarstka rozpoczyna się od szczegółowego badania lekarskiego. Specjalista sprawdza, czy na skórze widoczne są zmiany zanikowe lub odkształcenia oraz ocenia stan i siłę mięśni kciuka. Ważny element stanowią także testy prowokacyjne. Najczęściej wykonuje się test Phalena (zgięcie dłoniowe obu nadgarstków w taki sposób, by stykały się grzbietami) i test opukowy nerwu pośrodkowego (test Tinela). Dodatkowo specjalista może zalecić wykonanie badania elektroneurograficznego (ENG) lub elektromiograficznego (EMG). ENG pozwala na ocenę przewodzenia impulsów w nerwie pośrodkowym, a EMG dodatkowo bada aktywność mięśniową. Ponadto dużą przydatność w diagnozowaniu cieśni nadgarstka ma badanie USG oraz niekiedy tomografia komputerowa bądź rezonans magnetyczny. USG ułatwia zobrazowanie kanału nadgarstka, tkanek miękkich i oczywiście nerwu pośrodkowego2.
Operacja cieśni nadgarstka czy domowe sposoby? Leczenie
Leczenie zespołu cieśni nadgarstka zależy od przyczyny, która doprowadziła do rozwoju choroby. Powszechnie uważa się, że operacja to jedyna metoda terapii. Na szczęście w wielu przypadkach odpowiednio wczesne rozpoznanie i wdrożenie fizjoterapii pozwalają na cofnięcie zmian w obrębie nerwu przyśrodkowego, tym samym łagodząc objawy.
Leczenie zabiegowe to w rzeczywistości ostateczność brana pod uwagę wyłącznie, gdy leczenie zachowawcze nie przyniosło skutku. Leczenie zachowawcze (unieruchomienie, leki sterydowe, laseroterapia, ultradźwięki), jest stosowane u pacjentów, u których badania wykazały odwracalność stanów sprzyjających rozwojowi cieśni nadgarstka. Badania wykazały, że podanie sterydów bezpośrednio do kanału nadgarstka zmniejsza dolegliwości bólowe u ponad połowy chorych3.
Brak poprawy lub stwierdzenie nieodwracalnego uszkodzenia nerwu są wskazaniem do przeprowadzenia operacji metodą otwartą bądź endoskopową.
Cieśń nadgarstka często pojawia się u kobiet w ciąży. Stan błogosławiony stanowi przeciwwskazanie do większości procedur medycznych. Wówczas warto udać się do fizjoterapeuty uroginekologicznego, który odpowiednio dobierze terapię manualną, kinesiotaping lub zaproponuje właściwy masaż leczniczy.
Pacjenci często pytają o domowe sposoby leczenia zespołu cieśni nadgarstka. Wśród domowych sposobów najlepiej sprawdzi się właściwa higiena pracy, by odciążyć nadwyrężony nadgarstek. Profilaktyka cieśni nadgarstka to przede wszystkim zapewnienie odpoczynku, szczególnie jeśli nadgarstek – wykonując pracę – znajduje się w nienaturalnej, wymuszonej pozycji (np. podczas pracy przed komputerem). Warto stosować ćwiczenia rozluźniające i relaksujące mięśnie.
Źródła:
- Carpal Tunnel Syndrome: A Review of Literature | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- Carpal Tunnel Syndrome: Diagnosis and Management | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- Molecular and Clinical Elucidation of the Mechanism of Action of Steroids in Idiopathic Carpal Tunnel Syndrome | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/