Co oznacza system Nutri-Score?
Nutri Score (5-Colour Nutrition Label, 5-CNL) to intuicyjny system znakowania żywności w postaci pięciokolorowej etykiety żywieniowej, zawartej na produktach spożywczych, który pozwala ocenić wartości żywieniową danego produktu. System ten stworzony został przez francuskich naukowców zespołu ds. Badań nad Epidemiologią Żywienia (L’Equipe de Recherche en Epidémiologie Nutritionnelle – EREN). Po raz pierwszy został wprowadzony do stosowania w 2017 roku we Francji.
Zakłada, że za pomocą prostego kodu literowego pozwoli konsumentom dokonać lepszego wyboru żywieniowego w oparciu o uproszczone informacje. Oznaczenie na etykiecie ma postać kolorowych liter od ciemnozielonych do czerwonych: A, B, C, D, E. System ten w założeniu nie ma na celu określania żywności jako „zdrowej” lub „niezdrowej”, a podanie informacji (w postaci pięciokolorowej skali) o tym, czy dany produkt jest mniej lub bardziej odżywczy w ramach określonej kategorii.
Nutri- Score A, B, C, D, E – jak to jest obliczane?
Oznaczenie Nutri-Score wyliczane jest na podstawie zawartości składników w 100 g produktu lub 100 ml napoju przy użyciu skali Rayner’a. Ustala się punkty za składniki, które w diecie należy ograniczać: wysoka wartość energetyczna, cukry proste, kwasy tłuszczowe nasycone, sód/sól kuchenna. Inna punktacja dotyczy składników, które uważa się za korzystne: owoce, warzywa, orzechy, błonnik pokarmowy i białko. Następnie punkty za składnik do ograniczenia należy zsumować i odjąć od nich sumę punktów za składniki pozytywnie wpływające na wartość odżywczą produktu. Łączny wynik może wynosić od -15 do +40 punktów. Po uzyskaniu wyniku produkt klasyfikuje się do jednej z klas: od A do E.
Punkty w skali Rayner’a jakie przypisuje się poszczególnym klasom:
- Nutri-Score A – od -15 do -1
- Nutri-Score B – od 0 do 2
- Nutri-Score C – od 3 do 10
- Nutri-Score D – od 11 do 18
- Nutri-Score E – od 19 i więcej.
Taka klasyfikacja wskazuje, że produkty z zielonym oznaczeniem A lub B to te ważne w diecie, które warto włączyć do codziennego jadłospisu, ponieważ cechujące się wysoką wartością odżywczą. Natomiast oznaczenie pomarańczowe D oraz czerwone E sugeruje, że produkty te zawierają większą ilość składników, które powinno się ograniczać i należy je spożywać rzadziej lub w mniejszej ilości.
Nutri-Score a produkty – na jakich produktach znajdziemy system Nutri-Score?
System Nutri-Score pojawia się na wybranych produktach, które mają na opakowaniu informację żywieniową, zawierającą informacje o zwartości składników odżywczych. Nie znajdziemy go na żywności medycznej specjalnego przeznaczenia, dla niemowląt, małych dzieci czy osób chorych. Najczęściej system ten znajduje się na opakowaniach marek Nestle, Danone oraz w dużych supermarketach takich jak: Carrefour, Kaufland i Auchan.
Nutri-Score w Polsce
Komisja Europejska od wielu lat rozważa wprowadzenie oznaczenia produktów na froncie opakowania (FOPNL – front-of-pack nutrition labelling). Ma to na celu zmniejszenie ryzyka zapadalności na choroby dietozależne: cukrzycę, otyłość i choroby nowotworowe. Ogólnopolskie badanie z udziałem 75 specjalistów wykazało, że system ten wymaga dopracowania i pomimo tego, że pozwala podjąć szybką decyzję żywieniową, nie gwarantuje, że konsument prawidłowo zbilansuje dietę1. Póki co, Polska nie przyjęła przepisu, który nakazywałby stosowanie systemu Nutri-Score.
System Nutri-Score – czy to dobre rozwiązanie?
System Nutri-Score polecany jest przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) oraz Centrum Zdrowia Dziecka, Instytut Matki i Dziecka w Polsce. Nie został jednak zatwierdzony jako oświadczenie zdrowotne przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFAS). Nutri-Score jest systemem, który może zostać narzucony do stosowania w całej Unii Europejskiej.
Czy jest to jednak dobre rozwiązanie? Kontrowersje budzi fakt, iż system ten nie uwzględnia częstotliwości i ilości spożycia danego produktu, a także nie bierze pod uwagę stopnia przetworzenia produktu oraz liczby i rodzaju dodanych substancji dodatkowych (konserwantów, barwników i substancji słodzących). Dla przykładu płatki owsiane mają oznaczeni Nutri-Score A, ale słodzone słodkie płatki również mają oznaczenie A. Uwzględnia on zatem elementy, a nie produkt jako całość.
System ten nie uwzględnia także związków bioaktywnych (m.in.: polifenoli, antocyjanów, flawonoli) czy kwasów tłuszczowych omega-3, które wykazują właściwości prozdrowotne.
Kontrowersje budzi również mocne uproszczenie, które może zniechęcać do czytania pozostałych (równie ważnych) informacji znajdujących się na etykiecie produktu żywnościowego. System nie uwzględnia także produktów ekologicznych i tych wytwarzanych regionalnie.
Wątpliwości budzi również to, czy system nie będzie zachęcał do spożywania żywności średnio- i wysokoprzetworzonej. Dodatkowo kolorowe oznaczenia mogą sugerować, że czerwone oznaczenie pod postacią litery E może kojarzyć się z czymś niebezpiecznym, a przecież wszystko jest kwestią ilości i częstotliwości spożycia. Z kolei kolor zielony może kojarzyć się z bezpieczeństwem i zachęcać do częstego spożycia danego produktu, co może prowadzić do braku różnorodności w diecie.
System ten z pewnością nie zastąpi ogólnych wytycznych dotyczących prawidłowego żywienia. Przy bieżącym algorytmie może negatywnie oceniać produkty żywnościowe, które są wskazane w diecie. Może być dobrym rozwiązaniem, ale z pewnością potrzebuje dopracowania, aby zapewnić dokładne zrozumienie i uniknąć nieporozumień i błędnej interpretacji.
Źródła:
- Panczyk M i wsp. (2022). Znakowanie produktów systemem NUTRI-SCORE jako narzędzie kształtowania zachowań zdrowotnych – ogólnopolski raport specjalistów ds. dietetyki i żywienia.
- Song J, Brown MK, Tan M, et al. Impact of color-coded and warning nutrition labelling schemes: A systematic review and network meta-analysis. Ares G, ed. PLoS Med. 2021;18(10).
- Włodarek D, Dobrowolski H. Fantastic Foods and Where to Find Them—Advantages and Disadvantages of Nutri-Score in the Search for Healthier Food. Nutrients. 2022;14(22):4843.