Charakterystyka „odbijania się”
Odbijanie polega na przejściowym rozluźnieniu dolnego zwieracza przełyku, co umożliwia przedostanie się powietrza z żołądka do przełyku, a następnie rozluźnieniu górnego zwieracza przełyku, co powoduje swobodny przepływ powietrza w kierunku ust. Odbijanie charakteryzuje się zatem przepływem powietrza przez usta i słyszalnym odbiciem.
Przyczyny odbijania się po jedzeniu
Przyczyną nadmiernego odbijania się powietrzem może być zaburzenie mechanizmów zamykających zwieracz wpustu (wyróżnia się cztery mechanizmy, m.in. mechanizm „zastawkowy” pod postacią ostrego kąta pomiędzy przełykiem a częścią wpustową żołądka (kąt Hisa) czy toniczny skurcz LES). Odbijanie może również wynikać z choroby refluksowej przełyku, zespołu jelita drażliwego, zaburzeń czynnościowych (dyspepsji czynnościowej, zespołu przeżuwania) czy zaburzeń behawioralnych. Zgodnie z kryteriami wyróżnia się zatem zaburzenia odbijania z podziałem na żołądkowe i nieżołądkowe.
Puste „odbijanie się” po jedzeniu – czy to choroba?
Najczęściej odbijanie po posiłku wynika z połykania zbyt dużej ilości powietrza. Może również wynikać z niestrawności, towarzyszy mu wtedy często bol brzucha i wzdęcia. Jeśli odbijanie się powietrzem jest częste, uciążliwe i towarzyszą mu inne niepokojące objawy (np. pieczenie w przełyku, krew w stolcu, cofanie się treści pokarmowej, ból brzucha i w klatce piersiowej czy biegunka) warto skonsultować je z lekarzem, najlepiej gastroenterologiem, który zbierze dokładny wywiad i zbada pacjenta. To samo dotyczy odbijania się, któremu towarzyszy nieprzyjemny zapach. Istnieją metody diagnostyczne, które pomogą sprawdzić, czy mamy do czynienia z chorobą – np. gastroskopia, USG jamy brzusznej czy ambulatoryjne monitorowanie pH i impedancji wewnątrzpłynowej, co może być pomocne w diagnozowaniu zaburzeń odbijania się i przeżuwania.
Co pomoże na „odbijanie się” powietrzem po jedzeniu?
Najczęściej pomocna przy pustym odbijaniu okazuje się modyfikacja stylu życia. Zaleca się ograniczenie spożywania produktów wysokotłuszczowych oraz bogatych w cukry proste. Niektóre osoby mogą odczuwać poprawę po eliminacji z diety pewnych produktów: cytrusów, napojów gazowanych, kawy, kofeiny, mięty, ostrych przypraw, czekolady, papierosów czy alkoholu.
Należy zwrócić uwagę czy posiłki nie są zbyt duże objętościowo – lepiej spożywać mniejsze ilości a częściej. Niewskazane jest także późne spożywanie posiłków. W przypadku występowania nadwagi czy otyłości, zalecana jest redukcja nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej. Pomocne przy nadmiernym odbijaniu może być także unikanie:
- ubrań, które mocno ściskają w pasie,
- intensywnej aktywności fizycznej (zwłaszcza po posiłku),
- pozycji leżącej po posiłku czy pozycji na prawym boku.
Niektóre leki mogą nasilać odbijanie (estrogeny, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, nitraty, metyloksantyny, blokery kanału wapniowego), dlatego warto również zwrócić uwagę na spożywane środki medyczne. Jeśli odbijanie się wynika z zaburzeń trawienia, pomocne może okazać się zastosowanie niektórych ziół pod postacią leku, suplementu diety czy naparu (np. rumianku, lukrecji, mięty pieprzowej).
Aktywność fizyczna stanowi podstawę zasad zdrowego stylu życia i może również zapobiegać nadmiernemu odbijaniu. Wykazano, iż osoby podejmujące regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną, rzadziej chorowały na chorobę refluksowa przełyku. W jej przypadku zaleca się modyfikację stylu życia oraz diety. Najlepiej zwiększyć ilość spożywanych posiłków o małej objętości (co 3 godziny). Ostatni posiłek należy spożywać na 3 godziny przed snem. Pomocne może być także uniesienie wezgłowia łóżka do snu. U osób chorujących na refluks żołądkowo-przełykowy często stosuje się leczenie farmakologiczne (leki – IPP, inhibitory pompy protonowej), które łagodzi nadmierne odbijanie się i jest pomocne przy gojeniu zmian zapalnych przełyku. Skuteczną metodą leczenia choroby refluksowej przełyku u osób opornych na leczenie farmakologiczne może okazać się leczenie chirurgiczne. Osoby zmagające się odbijaniem nieżołądkowym (np. w wyniku nerwicy) mogą spróbować leczenia terapią behawioralną czy terapią mowy.
Domowe sposoby na puste odbijanie
Co jeszcze pomogą na częste odbijanie? Aby uniknąć pustego „odbijania się” po jedzeniu, ważne jest przede wszystkim, aby posiłek nie był dużej objętości. Należy jeść spokojnie, dokładnie gryźć i powoli przeżuwać kęsy pokarmu. Jedzenie w stresie i pośpiechu często przyczyniają się do nadmiernego odbijania, ponieważ połykamy wtedy dużo powietrza. Nie należy popijać posiłku napojami gazowanymi (w tym wodą gazowaną). Warto także unikać żucia gumy, ssania cukierków, picia przez słomkę oraz palenia papierosów. Powinniśmy również zwrócić uwagę, czy „odbijania się” nie nasilają konkretne pokarmy. W tym celu pomocne może okazać się prowadzenie dziennika żywieniowego, w którym zapisujemy: co i w jakiej ilości spożywamy oraz towarzyszące objawy. Jeśli po zastosowaniu domowych sposobów częste „odbijanie się” nie mija, należy skonsultować objawy z lekarzem.
Wspomaga odbudowę mikroflory jelitowej np. po infekcjach, po antybiotykoterapii, podczas podróży do innych stref klimatycznych.
Źródła:
- Kiciak A. Odbijanie – patomechanizm i leczenie. Przew Lek, 2002, 5, 5, 49-53.3
- Postępowanie diagnostyczno‐terapeutyczne w chorobie refluksowej przełyku. Konsensus Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii 2022.