Wirus RSV u dzieci. To poważne zagrożenie! Czym jest wirus RS? Objawy, leczenie i powikłania

Wysoka zakaźność i sezonowość RSV

Wirusa RS charakteryzuje wysoka zakaźność. Do przekazania patogenu może dojść na 2 sposoby:

na drodze kropelkowej — podczas każdego kichnięcia i kaszlnięcia z nosa i jamy
poprzez kontakt — do zarażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą poprzez np. pocałunek lub w wyniku przetransportowania cząsteczek wirusa ze skażonych powierzchni wprost do organizmu (np. dotykanie oczu czy pocieranie nosa nieumytymi dłońmi).

Co więcej, duże cząsteczki wirusa mogą z łatwością przetrwać nawet 6 godzin, osadzając się np. na stetoskopie. Na powierzchniach nieporowatych przeżywają do 12 godzin, a na dłoniach około 30 minut¹. Dlatego to właśnie częste mycie rąk jest jedną z głównych metod profilaktycznych.

Ponadto osoby zakażone wirusem RS są zdolne do dalszego infekowania przez następne 3 do 8 dni. Wyjątek stanowią chorzy z upośledzeniem odporności, a także niemowlęta, u których choroba może trwać nawet do 4 tygodni, co jest równoznaczne z długim okresem zarażania innych.

Wirus RS atakuje sezonowo, poczynając od wczesnej jesieni, a kończąc na początku wiosny. Szczyt zachorowań trwa od końca grudnia do lutego. W tym czasie obserwuje się zwiększoną zachorowalność na choroby wywołane wirusem RS i większą liczbę hospitalizacji².

Nebu-Dose Baby

1,5% roztwór soli w postaci pojedynczych ampułek, bez konserwantów, przeznaczony do nebulizacji.

Wiek:

Dla dzieci

Forma:

Ampułki

Szukaj stacjonarnie

Szukaj online

Dowiedz się więcej

Pierwsze objawy przypominają przeziębienie

Wirus RS atakuje nabłonek dróg oddechowych, wnika bezpośrednio do komórek i przyczynia się do wytworzenia syncytium, czyli zlewania się zainfekowanych komórek. Przez to dochodzi do rozwoju reakcji zapalnej i nadprodukcji śluzu, który zamyka światło drobnych oskrzeli oraz utrudnia oddychanie.

Nie u wszystkich wirus prowadzi do poważnych chorób dolnych dróg oddechowych jak zapalenie płuc.U zdecydowanej większości spowoduje zwykłe przeziębienie, objawiające się stanem podgorączkowym, wodnistym kaszlem, katarem i kilkudniowym osłabieniem. Jednak RSV bywa bardzo „sprytny” i potrafi skrzętnie ukrywać się w drogach oddechowych, infekując coraz więcej komórek. Najczęściej u niemowląt, małych dzieci, seniorów i osób z upośledzeniem odporności prowadzi do rozwoju stanu zapalnego w obrębie dolnych dróg oddechowych, wywołując zapalenie oskrzelików lub płuc³.

RSV wywołuje choroby dróg oddechowych

Infekcja wirusem RS dopadnie zdecydowaną większość (90%) maluchów jeszcze przed ukończeniem 2 roku życia. Dlaczego? Przede wszystkim wynika to z drobnej budowy drzewa oskrzelowego. Syncytialny wirus oddechowy, wnikając do organizmu, infekuje kolejne komórki nabłonka oddechowego, poczynając od górnych dróg oddechowy.

W przypadku małych dzieci patogen może bardzo szybko przedostać się do dolnych dróg oddechowych, gdzie wywołuje prawdziwe spustoszenie. Każda infekcja aktywuje układ odpornościowy, w wyniku czego powstaje stan zapalny, prowadzący do obrzęku błony śluzowej dróg oddechowych i nadprodukcji śluzu. Wąskie światło dziecięcych oskrzeli zostaje zamknięte śluzowym czopem, przez co oddychanie staje się mało efektywne. Organizm musi włożyć dużo wysiłku, by „przepchnąć” powietrze przez dodatkowo zwężone drogi oddechowe.

Właśnie dlatego obserwuje się zwiększony wysiłek oddechowy, kiedy zaangażowane są dodatkowe mięśnie oddechowe, co jest widoczne jako zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych. Zwiększa się częstotliwość oddechu, a nad klatką piersiową słychać coś w rodzaju orkiestry dętej – furczenia, trzeszczenia⁴.

RSV – istotna przyczyna zgonów wśród dzieci do 5 roku życia

Nie da się ukryć, że syncytialny wirus oddechowy jest szczególnym zagrożeniem dla niemowląt i małych dzieci. Powodując patologie dolnych dróg oddechowych, przyczynia się do upośledzenia wymiany gazowej i niedotlenienia! Statystyki pokazują, że RSV jest przyczyną 1 zgonu, przypadającego na każde 50 wśród dzieci poniżej 5 roku życia. Dane są bardziej przerażające w grupie niemowląt do 6 miesiąca życia, gdzie patogen jest odpowiedzialny za każdy 1 zgon pośród 28 innych⁵.

Jedynie w 2015 roku zanotowano 33 miliony przypadków ostrych infekcji dolnych dróg oddechowych wywołanych wirusem RS w populacji globalnej. Wówczas syncytialny wirus oddechowy był przyczyną niemal 60 tys. zgonów wśród małych dzieci⁶.

Wywołuje choroby dolnych dróg oddechowych – zapalenie oskrzelików i płuc

W skali globalnej ponad 60% ostrych infekcji dolnych dróg oddechowych u małych dzieci i 80% u niemowląt jest spowodowanych wirusem RS⁷. Na początku wywołuje niegroźne objawy ze strony górnych dróg oddechowych, jednak z czasem może rozprzestrzenić się na dolne drogi oddechowe za pomocą ciągłości komórek nabłonka oddechowego. Ponadto procesowi przechodzenia do oskrzeli i oskrzelików towarzyszą komórki układu odpornościowego – makrofagi. Wirus RS infekując makrofagi, powoduje przenoszenie cząstek patogenu do niżej położonych części drzewa oskrzelowego⁸.

Ponadto syncytialny wirus oddechowy może być przyczyną takich chorób dolnych dróg oddechowych, jak:

zapalenie oskrzeli,
zapalenie oskrzelików,
zapalenie płuc.

Nie ma szczepionki przeciwko RSV

W przypadku wirusa RS nie można mówić o szczepieniu ochronnym, ponieważ do tej pory nie opracowano bezpiecznej i skutecznej szczepionki. Jedyną metodą obrony przed ciężkim przebiegiem jest immunoprofilaktyka z użyciem paliwizumabu — humanizowanego przeciwciała monoklonalnego specyficznego dla białka A wirusa RS. Preparat hamuje wiązanie RSV z komórkami nabłonka oddechowego i tym samym zapobiega ich fuzji. Paliwizumab zmniejsza ryzyko hospitalizacji z powodu infekcji syncytialnym wirusem oddechowym z około 10% do około 5% w przypadku niemowląt [9]:

urodzonych przedwcześnie,
z przewlekłą chorobą płuc,
z hemodynamicznie istotną wrodzoną wadą serca, szczególnie powikłaną dużymi przeciekami krwi z lewej komory serca do prawej i nadciśnieniem płucnym.

Niestety badania nie wykazały skuteczności preparatu w zakresie zmniejszenia ilości zgonów i konieczności wentylacji u dzieci z zakażeniem RSV¹⁰.

W Polsce lek został zatwierdzony w bezpłatnym programie lekowym dla określonej grupy dzieci, które są najbardziej narażone na powikłany przebieg infekcji. Następnie projekt przeszedł dwie modyfikacje w 2013 i 2018 roku, rozszerzające grupę maluchów zakwalifikowanych do przyjęcia tego typu profilaktyki. Obecnie refundacja paliwizumabu obejmuje:

niemowlęta urodzone w lub przed 28 tygodniem ciąży,
niemowlęta z dysplazją oskrzelowo-płucną,
maluchy, które w momencie rozpoczęcie immunizacji nie ukończyły 6 miesiąca życia i przyszły na świat między 29 a 30 tygodniem ciąży¹¹.

Sezon na profilaktykę przeciwko RS rozpoczyna się 1 października i trwa do 30 kwietnia. W tym czasie każde z dzieci wyszczególnionych w grupie ryzyka powinno przyjąć od 3 do 5 dawek preparatu w dawce 15 mg/kg masy ciała.

Dlaczego darmowa profilaktyka wirusa RS przysługuje tylko nielicznym maluchom? W grę wchodzą koszty, gdyż podanie jednorazowej dawki kosztuje nawet do 5 tys. złotych, przez co program lekowy uwzględnia jedynie najbardziej zagrożone dzieci. Na szczęście obecna lista będzie rozszerzana o kolejne grupy dzieci z chorobami współistniejącymi, wymagające immunoprofilaktyki.

Leczenie RCV jest głównie objawowe

Podstawą opieki nad pacjentem z infekcją syncytialnym wirusem oddechowym jest leczenie objawowe, polegając na łagodzeniu dolegliwości, a nie samej przyczyny choroby. W przebiegu zakażenia RSV najczęściej pojawiają się symptomy pochodzące z górnych dróg oddechowych, takie jak: wodnisty katar, zatkany nos, kaszel, rozbicie i ogólne zmęczeniu. Leczenie objawowe obejmuje wszystkie czynności, jakie prowadzą do zmniejszenia nasilenie objawów:

nebulizacje z roztworu soli fizjologicznej (0,9% NaCl) – nawilżają śluzówkę nosa i gardła i rozrzedzają zalegającą wydzielinę,
inhalacje,
odciąganie wydzieliny z nosa,
leki przeciwgorączkowe — głównie paracetamol i ibuprofen,
nawadnianie doustne,
tlen — podawany wyłącznie na wyraźne zalecenie lekarza najczęściej, gdy saturacja (poziom wysycenia krwi tlenem) spada poniżej 95%. Domowa tlenoterapia wymaga zakupu lub wypożyczenia domowego koncentratora tlenu.

Pacjenci prezentujący zaostrzone objawy chorobowe, szczególnie podczas stanu zapalnego dolnych dróg oddechowych, mogą wymagać hospitalizacji. Chorzy z oznakami niewydolności oddechowej wymagają wspomagania wentylacji płucnej.

W warunkach szpitalnych może zajść konieczność wdrożenia:

wysokoprzepływowej terapii donosowej,
utrzymania stałego dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych metodą CPAP — CPAP występuje w wysokoprzepływowej terapii donosowej lub jest przeprowadzany za pomocą dedykowanego aparatu CPAP. Utrzymanie dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych sprawia, że po wydechu w płucach pozostaje pewna ilość powietrza, dzięki której nie zapadają się pęcherzyki płucne,
intubacja i mechaniczna wentylacja — wyłącznie u pacjentów w bardzo ciężkim stanie.

Jedynym lekiem przeciwwirusowym stosowanym w przypadku RSV jest rybawiryna. Jednak jej zastosowanie pozostaje kontrowersyjne ze względu na koszty, kwestie dotyczące skuteczności, szczególnie w odniesieniu do śmiertelności, długości wentylacji mechanicznej i pobytu w szpitalu. Odradza się rutynowe stosowanie rybawiryny, jednak można rozważyć jej podanie w indywidualnych przypadkach¹².

Czym jest wirus RS? Objawy, leczenie i powikłania

RSV może powodować poinfekcyjną nadreaktywność oskrzeli

Wirus RS atakując kolejne komórki nabłonkowe dróg oddechowych, prowadzi do ich śmierci, przez co nabłonek zostaje uszkodzony i ulega złuszczaniu się – co często objawia się mokrym kaszlem. Dodatkowo rozwijająca się infekcja dość szybko wywoła całą kaskadę reakcji immunologicznej, poczynając od uwolnienia cytokin prozapalnych. Śluzówka staje się mocno obrzęknięta, komórki gruczołowe nadprodukują śluz, co drażni delikatne zakończenia nerwowe. Dodatkowo podrażnia je przepływające powietrze, co wywołuje nie tylko kaszel, ale także odruch w postaci skurczu mięśni gładkich oskrzeli. Wówczas dochodzi do pojawienia się duszności, uporczywego kaszlu czy bólu w klatce piersiowej.

Po kilku dniach infekcja wirusowa ustępuje, a uszkodzony nabłonek oddechowy wpływa na dużą wrażliwość zakończeń nerwowych, co objawia się poinfekcyjną nadreaktywnością oskrzeli. Jest to skłonność oskrzeli do skurczu w wyniku podrażnienia przez wdychane i wydychane powietrze, objawiające się głównie kaszlem oraz dusznością. Taka reakcja utrzymuje się nawet przez kilka tygodni od zakończenia infekcji wirusowej, zwykle ustępuje samoistnie. Niekiedy kaszel bywa bardzo uciążliwy i wówczas lekarze zalecają sterydy wziewne lub ogólnoustrojowe¹³.

RSV wywołał epidemię wyrównawczą

W latach trwania pandemii wirusa SARS-CoV-2 na całym świecie obserwowano spadek zakażeń RSV. W 2020 roku na całym świecie odnotowano obniżenie ilości infekcji wirusem RS aż o 98%¹⁴. Wynikało to przede wszystkim z ogólnej profilaktyki w postaci noszenia maseczek medycznych, częstego mycia rąk i zachowywania dystansu społecznego. Głównym celem było oczywiście zapobieganie przenoszeniu choroby COVID-19, co rykoszetem odbiło się na innych zakażeniach, w tym także tych wywołanych RSV.

Już w grudniu 2020 roku naukowcy przewidywali zmiany w zakresie ilości zachorowań na wirusa RS w następnych latach. Tak oto w 2020 roku na całym świecie zaobserwowano spadek liczby zachorowań, zgonów i hospitalizacji wśród dzieci do 5 roku życia zarażonych wirusem RS.

Bomba zakażeń RSV wybuchła rok później, kiedy złagodzono obostrzenia związane z COVID-19. Co więcej, dużą liczbę zachorowań odnotowywano poza sezonem największej zakażalności, głównie w lecie¹⁵. Takie zjawisko określa się mianem epidemii wyrównawczej i w przypadku RSV stosowanie środków ochrony osobistej, a także zamknięcie szkół, przedszkoli oraz żłobków znacznie ograniczyło kontakt maluchów z patogenem w sezonie jego największej aktywności. Dlatego zniesienie obostrzeń wystawiło większą liczbę pacjentów na pierwszorazowy kontakt z wirusem.

Nebu-Dose Plus

Roztwór do inhalacji, zmniejsza mokry kaszel i gęsty katar.